موضوع حضور زنان ایرانی در ورزشگاه‌های فوتبال در روزهای اخیر باز هم مورد توجه قرار گرفته و افراد مختلف و مسئولان ورزش درباره آن به اظهارنظر پرداخته‌اند. در حالی که تیم ملی 18 مهر در دومین بازی خود در مرحله مقدماتی جام جهانی 2022 قطر در ورزشگاه آزادی تهران، میزبان کامبوج است و اعلام شده حدود 1200 خانم می‌توانند این بازی را از نزدیک تماشا کنند، جیانی اینفانتینو رئیس فیفا در بیانیه‌ای رسمی که بر روی وب‌سایت فدراسیون جهانی فوتبال قرار گرفت، در رابطه با ممنوعیت حضور زنان ایرانی در ورزشگاه اعلام کرد: «امیدوارم فدراسیون فوتبال ایران و مسئولان این کشور متوجه خواسته‌های متعدد ما در مورد این وضعیت غیرقابل قبول شده باشند. در چند وقت اخیر، من و بخش اداری فیفا بارها با آنها تماس گرفته‌ایم. ما نمایندگانی از اعضای فیفا را در حال حاضر در ایران داریم و منتظرم اخبار خوبی از آنها بشنویم. موضع ما شفاف و قاطع است؛ زنان در ایران باید اجازه حضور در ورزشگاه‌های فوتبال را داشته باشند. ما متوجه هستیم که پیش از این کار باید قدم‌هایی برداشته شود تا این حضور در مسیری امن و مناسب باشد اما اکنون زمان ایجاد این تغییرات فرا رسیده و فیفا توقع پیشرفت مثبت در این مسأله را از بازی خانگی تیم ملی فوتبال ایران در ماه اکتبر (ماه آینده) دارد.» در همین رابطه وزیر ورزش و جوانان از آماده بودن زیرساخت‌ها خبر داد. مسعود سلطانی‌فر در جلسه مشترک با رؤسای فدراسیون‌های ورزشی گفت: «زیرساخت‌ها در تمام استادیوم‌های کشور برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها آماده است. ورودی جداگانه، مکان ویژه زنان، سرویس بهداشتی جداگانه، معبرها و راهروی جداگانه، جایگاه و انتظامات جداگانه همگی آماده است تا زنان با رعایت ملاحظات فرهنگی و شرعی و امنیت کامل وارد ورزشگاه‌ها شوند. امیدواریم با هماهنگی که با نهادهای مرتبط و ذیربط به عمل خواهد آمد، به مرور بتوانیم ابتدا شاهد حضور زنان در رقابت‌های ملی باشیم و کم کم عرصه را گسترش دهیم.» همچنین جیان لوییجی بوفون، دروازه‌بان اسطوره‌ای ایتالیا و فعلی یوونتوس که قبلاً هم موضع‌گیری‌هایی درباره فوتبال و سیاست داشته و در ماجرای بمباران غزهِ از سوی رژیم صهیونیستی، با انداختن شال مخصوص فلسطین حمایت خود را از مردم این کشور نشان داده بود، این بار از ورود زنان ایرانی به استادیوم‌های ورزشی، حمایت کرد و با انتشار خبر وب‌سایت رأی (خبرگزاری دولتی ایتالیا) که در گزارشی به آزاد شدن ورود زنان به استادیوم‌های فوتبال اشاره کرده بود، نوشت: «این یک گام بزرگ و خبری عالی است.»
گفتنی است، نمایندگان فیفا، دیروز و در ورود به ایران، با حضور در وزارت ورزش و جوانان، ضمن جلسه با مسئولان این وزارتخانه و فدراسیون فوتبال، درباره نحوه حضور زنان در ورزشگاه آزادی بحث و تبادل نظر کردند. این هیأت سپس به اتفاق مهدی تاج رئیس فدراسیون فوتبال به ورزشگاه آزادی رفتند و از گیت‌های ورودی زنان و جایگاهی که فدراسیون برای آنها در ورزشگاه در نظر گرفته، بازدید کردند. در این بازدید نماینده فیفا تأکید کرد که به قوانین داخلی تمام کشورهای عضو فیفا احترام می‌گذارند و هدف از این سفر اطمینان از فراهم بودن مقدمات حضور بانوان در ورزشگاه آزادی برای تماشای بازی ایران- کامبوج و سایر دیدارهای بین‌المللی است. تاج هم به نمایندگان فیفا اطمینان داد مقدمات حضور زنان علاقه‌مند به فوتبال در بازی ایران- کامبوج فراهم است و زنان ایرانی بزودی برای تماشای دیدارهای فوتبال به ورزشگاه‌ها می‌روند.

مهراوه خوارزمی
خبرنگار
نزدیک به 4 دهه است که در چنین روزی «زنگ صلح » در سازمان ملل به صدا درمی آید. روز جهانی صلح اما در حالی گرامی داشته می‌شود که انسان  با همه پیشرفت فناورانه‌اش در تلاش برای دستیابی به صلح و آرامش و امنیت برای همه انسان‌ها به غایت ناکام بوده است. مجمع جهانی صلح اسلامی که نزدیک به یک دهه است فعالیت خود را در ایران آغاز کرده یکی از همین نهادها است. تلاش این مجمع برای تبیین صلح براساس اندیشه اسلامی در حالی است که جوامع مسلمان به دلایل متعدد داخلی و خارجی کانون بسیاری از منازعات قرار گرفته اند. به همین دلیل در گفت وگو با داوود عامری دبیر کل مجمع جهانی صلح اسلامی نه فقط به مفهوم صلح  از منظر اسلام و دیگر ادیان الهی  که به چرایی شکل گیری جنگ بر محمل جریان های افراط گرای مدعی دین مداری پرداختیم.      
٭٭٭
شما از صلح اسلامی سخن می‌گویید در حالی که در سال‌های اخیر شاهد تبلیغ اسلام هراسی از سوی برخی دولت های غربی بوده‌ایم. در قرائت اسلام از صلح چه پاسخ‌هایی برای نگرش‌های اسلام هراسانه یافت می‌شود؟
در ابتدا باید بگویم که ما در جهان امروز با یک اسلام‌ستیزی و فراتر از آن نوعی دین‌ستیزی مواجه هستیم و اسلام هراسی یکی از نمودهای آن است. سال‌هاست که در گوش بشر امروزی می‌خوانند که می‌تواند بدون دین و معنویت زندگی کند و آینده خود را ترسیم نماید. درون مایه لیبرال دموکراسی همین معنا است. البته برای اینکه این تفکر قابل قبول به نظر برسد برایش ویترین‌ها و آرایش‌های مختلفی طراحی شده است.
اما برخلاف این رویکرد، انسان در دهه‌های گذشته مسیر متفاوتی را طی کرده است. چنانکه شاهد افزایش رجوع بشر به معنویت و دین هستیم. در این مسیر حتی تلاش کردند که انحرافی در دین‌گرایی و خداگرایی ایجاد شود. به همین دلیل کوشیدند عرفان‌های کاذب و تصنعی و شبه جادوگری و خرافه پرستانه را برای پاسخگویی به نیاز بشر ارائه کنند. اما همه تلاش‌ها برای جلوگیری از رجوع انسان به دین تاکنون شکست خورده است زیرا این فطرت انسان است که او را به دین راهنمایی می‌کند. در این مسیر مراجعه به اسلام و قرآن شکل متفاوتی گرفت و شاهد رشد اسلام گرایی در اروپا و امریکا بوده‌ایم. روندی که جریان‌های نژادپرستانه، لائیک و کلونی‌های صهیونیست را دچار نگرانی کرد. آنچه برخی متفکران غربی تحت عنوان جنگ تمدن‌ها مطرح کردند درونمایه‌اش رویارویی شرق و غرب و  در واقع جهان بدون دین و جهان دین خواه بود و بر اساس همان درونمایه طراحی جنگ نرم علیه ملت‌های دین مدار از جمله ملت ایران آغاز شد. تا پروژه جهانی‌سازی خود را بر اساس سبک زندگی بدون دین و در نهایت منافع واضعان این سبک زندگی پیش ببرند.
پس جریان‌هایی که ما از آنها با عنوان کلونی‌های استکباری و کلونی‌های صهیونیستی نام می‌بریم به فکر افتادند تا در برابر جریان اسلام خواهی بایستند. آنها به این نتیجه رسیدند که این زیبایی‌شناسی و چشم‌انداز ترسیمی اسلام برای انسان است که افراد را به اسلام و دیگر ادیان الهی جذب می‌کند. به همین دلیل است جریانی که اسلام ستیزی می‌کند با مسیحیت و یهودیت واقعی هم سر جنگ دارد.
در مقابل؛ اسلامی که از گرایش به آن سخن می‌گوییم یک اسلام منزوی نیست. بلکه خود را در قامت یک مکتب سیاسی و اجتماعی تعریف می‌کند و خواستار نمود یافتن در یک نظام حکومتی است چنان که در نظام جمهوری اسلامی ایران نمود یافته است. این نگرانی غرب را بیشتر کرده است. زیرا متوجهند که این اسلام خواهی و معنویت جویی دیگر در چارچوب اعمال شخصی و مساجد و کلیسا‌ها و در اندیشه‌های نظری منحصر نخواهد ماند. همین ویژگی است که پروژه اسلام‌ستیزی و معنویت‌ستیزی را جدی‌تر کرده است. در همین راستا تلاش کردند تا چهره اسلام را که ترسیمی است از یک جامعه عدالتخواه همراه با زندگی طیبه ‌و سعادتمند تغییر دهند. این در حالی است که اسلام دین رحمت و دینی عدالت خواه و صلح‌طلب است. ما مسلمانان وقتی به یکدیگر می‌رسیم سلام می‌کنیم که یعنی ای مخاطب بدان که از سوی ما گزندی به تو نخواهد رسید و برایت آرزوی سلامتی می‌کنیم و در هنگام وداع او را به خدا می‌سپاریم. پس فرهنگ رفتاری ما بر اساس صلح‌جویی است.
چطور می‌شود چهره این دین را خشونت‌طلب و مخوف به نمایش گذاشت. برای این هدف دو مسیر طی شد. نخست آنکه تلاش شد مسلمانان تحت فشار و ظلم قرار گیرند تا ناچار به واکنش شوند. دیگر اینکه جریانات تروریستی و مهندسی شده‌ای ایجاد شد تا به نام مسلمانان اعمال خشونت آمیز انجام شود. به راه انداختن جریان تکفیری داعش و بازتاب گسترده رسانه‌ای اعمالشان در همین راستا صورت گرفت. البته نباید غفلت بعضی کشورهای اسلامی و حمایت برخی از آنها از این جریان‌ها را نادیده گرفت. اما به هر حال مطالعه ریشه‌های فکری جریان تکفیری به خوبی نشان می‌دهد که این جریان یک جریان استعماری است. اما در نهایت به نام اسلام معرفی شد و با تکثیر و پژواک آن در امپراطوری رسانه‌ای توانستند از درون آن اسلام هراسی دربیاورند. اسلام هراسی که در امریکا و اروپا بهانه‌ای شد تا بیشترین ظلم به مسلمانان انجام شود و قوانین متعددی علیه مسلمانان وضع شود و کشورهای اسلامی مورد هجوم و جنگ قرار بگیرند. هر چند بسیاری از نخبگان جهان بر اساس اسناد و شواهد منتشر شده متوجه هستند که این یک پروژه استعماری ‌است.
چطور می‌شود در برابر این روند ایستاد و وضعیت را تغییر داد؟
متأسفانه در دو جهت غفلت شده است. نخست در همگرایی علما  با هم؛ البته مدت‌ها است که گفت وگوی بین ادیان آغاز شده است و نشست‌های متعددی برگزار می‌شود. اما این در گذشته مغفول بوده و شرایط را فراهم کرده است که برخی بتوانند در ساز تقابل میان ادیان بدمند. دومین غفلت آن است که در تبیین درست دین کم کاری شده است. دین اسلام دارای مبانی فوق مترقی برای زندگی دنیوی و سعادت انسان است. در حالی که سعی می‌شود به جوامع این گونه القا شود که دین و دنیا قابل جمع در یک چارچوب نیستند اما اسلام نگاه متفاوتی را ارائه می‌کند. اما ما در تعریف دین بخوبی عمل نکرده ایم. حال آنکه معرفی دقیق دین و معارف آن در حوزه‌های مختلف می‌تواند بسیاری از مسائل را حل کند. اگر ما جوامع و نخبگان را نسبت به حقیقت دین و اسلام آگاه کنیم خیلی از مسیرها برای تغییر وضعیت موجود باز خواهد شد.
به هر حال همه جریان‌های علمی، فکری و اجتماعی صلح را قبول دارند. اما شما در مجمع جهانی صلح اسلامی بر تعبیر صلح اسلامی تأکید داشته‌اید. صلح در اسلام و در دیگر مکاتب چه تفاوتی دارد؟
نگرش اسلامی به صلح در مقابل نگرش ادیان دیگر به صلح نیست اگر چه ممکن است تفاوت‌هایی در جزئیات با آنها داشته باشد. بلکه در مقابل نگرش برخی از جوامع غربی به صلح است. اینکه ما می‌گوییم صلح اسلامی برای آن است که ما به‌عنوان بخشی از جهان اسلام داریم ایده اسلامی صلح را تبیین می‌کنیم.
تفاوت جدی نگرش ما به صلح با نگرش جهان غرب؛ منظورمان از جهان غرب هم جهان غرب فکری و اندیشه‌ای است. جهانی که استعمارگرایانه فکر می‌کند و یکجانبه‌گرا است و صلحی را پیگیری می‌کند که واقعی و حقیقی نیست. به‌ همین دلیل محصول این نگاه گسترش عدالت در مسیر صلح جهانی و سعادتمندی بشر نبوده است. بلکه نتیجه‌اش تروریسم در ابعاد مختلف آن بوده است؛ حتی تروریسم رسانه‌ای و تروریسم اقتصادی. همین فشار حداکثری را که امریکایی‌ها علیه ایران دنبال می‌کنند می‌توان مصداق تروریسم اقتصادی معرفی کرد. مگر بین یک بیمار که به‌دلیل تحریم دسترسی به دارو پیدا نکند و جانش را از دست بدهد با اینکه به سمت او شلیک بشود چه تفاوتی وجود دارد. این غرب است که حتی مبتکر ترور بیولوژیک است، البته ممکن است جمعی از مسلمانان اجیر و عامل دست قدرت‌های غربی شده باشند. این چه ربطی به اسلام دارد چنانکه مطالعه جریان بزرگ تروریسم در منطقه غرب آسیا نشان داده که این تروریست‌ها در کجا آموزش دیدند و از کجا حمایت می‌شوند. تفاوت بین اندیشه صلح در غرب و اندیشه صلح در اسلام این است که آنها به صلح به‌عنوان یک ابزار اقتضایی نگاه می‌کنند و صلح را به معنای تسلیم، آرام‌سازی و تحمیل سکوت به ملت‌ها می‌دانند. چنانکه اگر ملتی مثل ملت فلسطین که سرزمین‌اش اشغال شده، مردمش کشته می‌شوند بخواهد در برابر این ظلم بایستد می‌گویند این تروریست است. اما متأسفانه بسیاری از مردم بدون دانستن این پس‌‌زمینه از این جریان صلح خواهی در غرب حمایت می‌کنند. چون صلح یک مفهوم و مضمون پسندیده است.اما بین صلح واقعی و صلح دروغین تفاوت وجود دارد. ما معتقدیم در اندیشه اسلامی صلح زمانی می تواند تحقق پیدا کند و پایدار باشد که ریشه در عدالت و انصاف داشته باشد. اندیشه صلح در اسلام ریشه در عدالت دارد. زیرا این عدالت است که ارزش پایدار است. اگر صلح با عدالت درآمیخته شود یک ارزش پایدار است. اندیشه صلح اسلامی، صلح عادلانه است که مورد اقبال خیلی از نخبگان و اندیشمندان و مردم آگاه در جوامع مختلف قرار گرفته است.

گروه اقتصادی / این روزها عربستان برای حفظ اعتبار خود در بازار نفت هر اقدامی انجام می‌دهد. تا جایی که شنیده می‌شود، سعودی‌ها به‌منظور جبران کمبود عرضه‌ای که پس از حملات اخیر نفتی به‌وجود آمده، دست به‌دامن عراق شده‌اند.
خبرگزاری پلاتس، در این باره نوشته است: «شرکت آرامکو در حال بررسی فرآوری گریدهای نفتی مانند نفت سبک بصره در پالایشگاه‌های خود برای جبران افت تولید به‌دلیل حملات صورت گرفته به تأسیسات نفتی بقیق و میدان نفتی خریص است. آرامکو برای خرید حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت سبک بصره برای بارگیری در اکتبر یا نوامبر با سومو (شرکت بازاریابی نفت دولتی عراق) تماس گرفته است.»
در همین حال روزنامه وال استریت ژورنال رقم بالاتری را درباره درخواست خرید نفت ریاض از بغداد اعلام کرده و می‌گوید که عربستان درخواست خرید ۲۰ میلیون بشکه نفت را به عراق داده است. نفت سبک بصره از نظر کیفیت مشابه Arab Heavy (نفت سنگین عرب) است که خوراک اصلی پالایشگاه‌های سعودی است. نمایندگان شرکت سومو و همچنین سخنگوی آرامکو تاکنون حاضر نشده‌اند در این باره اظهارنظر کنند؛ اما رئیس فراکسیون بدر در پارلمان عراق می‌گوید که «عراق یک بشکه نفت هم به عربستان نخواهد داد.» به‌گزارش النهرین، حسن الکعبی گفته است: «عراق خارج از بازی‌های اخیر گام برمی‌دارد.»
شک بازار به توان عربستان
عربستان مدعی است که نیمی از تولید متوقف شده خود، یعنی نیمی از 5.7 میلیون بشکه در روز را احیا کرده است و ظرف دو تا سه هفته می‌تواند به شرایط عادی تولید بازگردد. اما تا آن زمان این کشور می‌خواهد بخشی از تقاضای مشتریان خود را از محل این ذخایر تأمین کند.
طبق آمار سازمان JODI، ذخایر نفت عربستان سعودی در ژوئیه به ۱۷۹.۸ میلیون بشکه رسید که پایین‌ترین سطح از اوت سال ۲۰۰۷ است که البته تاجران میزان واقعی آن را خیلی کمتر از اینها می‌دانند.
با وجود اظهارات اخیر ریاض، بازار چندان به توان سعودی‌ها خوشبین نیست. چه در بخش بازیابی تأسیسات و چه در زمینه استفاده فوری از ظرفیت‌های موجود تولید نفت آن.
در این باره رویترز می‌نویسد: «هفته‌ها بعد از حمله به تأسیسات نفتی آرامکو مشخص خواهد شد که عربستان توانایی جلوگیری از کاهش شدید عرضه نفت را داشته یا خیر، چرا که فعلاً با استفاده از ذخایر خود آسیب واقعی را مخفی کرده است.»
خریدهای نگران‌کننده عربستان
اخبار نگران‌کننده دیگری که میزان ذخایر عربستان را ناکافی نشان می‌دهد این است که بازوی تجاری آرامکو به‌دنبال خرید محصولات نفتی از عراق و محصولات پالایشگاهی از امارات است. فراتر از درخواست خرید نفت عراق که به جزئیات آن اشاره شد، چندین منبع آگاه اعلام کرده‌اند که آرامکو ۱۲۰ هزار تن سوخت دیزل از امارات خریداری کرده است. در همین حال صف های طولانی در پمپ بنزین های عربستان که رسانه های متعددی از آن گزارش داده‌اند، نشان‌دهنده وضعیت  قرمز در این کشور است به طوری که کمبود شدید بنزین در عربستان خودروها را به صف‌های طولانی و چند ساعته در پمپ بنزین‌ها کشانده است. در این شرایط حتی در صورتی که آرامکو بتواند نفت مورد نیاز خریداران خود را به طور کامل با استفاده از ذخایر خود تأمین کند، این مشکل به وجود می‌آید که نفت از همان رده‌ای که خریدار قبلاً سفارش داده بود نخواهد بود. آرامکو حداقل به ۶ پالایشگاه آسیا خبر داده است که رده نفت خام سفارش داده شده آنها باید تغییر کند. این مشکلی بزرگ برای پالایشگاه‌هایی است که خود را برای پالایش یک رده خاص نفتی تنظیم کرده‌اند.
پالایشگاه رلاینس هند که قبل از حمله‌ها قرار بود نفت سبک عرب را دریافت کند، حالا باید نفت سنگین عرب را بپذیرد. از پالایشگاه‌های کره و ژاپن هم خواسته شده که همین سوئیچ را انجام دهند. این نشان می‌دهد که آرامکو نتوانسته است همه سفارش‌های مشتریان خود را همان‌طور که باید، تأمین کند.
نفت ابزار سیاسی نیست
نگرانی بازار به اتفاقات اخیر خلاصه نمی‌شود. اکنون بازار نفت دلواپس احتمال ادامه پاسخ ارتش یمن به تجاوز سعودی‌ها در بازار نفت است. آن هم در شرایطی که مدتهاست رفقای این کشور یعنی امریکا «از نفت به‌عنوان یک سلاح استفاده می‌کنند.»
در این رابطه، وزیر نفت بار دیگر بر غیرسیاسی بودن نفت تأکید کرد و گفت: «رویه امریکا درست نیست. نفت که سلاح نیست، اگر از این کالای راهبردی این گونه استفاده شد، پس به همه اجازه داده می‌شود که از آن به این شکل استفاده کنند که این رویه صحیح نیست. نفت کالای مورد نیاز توسعه و زندگی جاری مردم است و باید بگذارند جریان نفت آزادانه در بازارها وجود داشته باشد.» یکی از کشورهایی که این‌گونه مورد حمله امریکا بوده، ایران است. اما ایستادگی در برابر فشارهای خارجی ادامه دارد.
ایستاده‌ایم
«من اسم دوران کنونی را «دوره آخرین نبرد» می‌گذارم. جنگ کنونی با امریکا، اسرائیل و منافقین است. به‌نظرم منافقین می‌خواهند با حمایت کاخ سفید تجدیدحیات کنند. نسل جوان ما خیلی از مسائل دوره جنگ تحمیلی را نمی‌داند، از آنجا که ما ضربه خورده‌ایم می‌دانیم چه خبر است، پس باید سخت و پایدار باشیم و با تدابیری که می‌اندیشیم خداوند هم کمک می‌کند.»
این جملات را بیژن زنگنه به زبان می‌آورد. وزیر نفت در سی‌ویکمین گردهمایی فرماندهان مهندسی رزمی جنگ جهاد، بیان کرد: «امام حسین(ع) در کربلا جهادی بزرگ و تاریخی انجام داد که به شهادت خود، برادر و خانواده‌اش منجر شد. امروز شرایط ما مانند زمانی است که فضا برای امام سجاد(ع) که ۳۰ سال پس از امام حسین(ع) زندگی کرد سخت و دشوار بود، اما در همان مدت امام سجاد(ع) انسان‌های زیادی تربیت کردند. ما امروز دوباره وارد دوران سخت شدیم.»
وی ادامه داد: «اکنون شرایط از نظر اقتصادی چند برابر از دوران جنگ سخت‌تر شده است؛ در زمان جنگ، نفت‌مان را می‌فروختیم و پولش را دریافت می‌کردیم و هرچه می‌خواستیم می‌خریدیم، اما اکنون شرایط بسیار سخت و پیچیده است. وزارت جهاد (کشاورزی) و وزارت صنعت (معدن و تجارت) نیز در این شرایط در بخش واردات مشکل دارند؛ آنچه در زمان حاضر مهم است اینکه باید با همان روحیه دوره جنگ​ کار کنیم. همه تلاش کنیم، ​انسانیت و جهاد همیشه زنده است.»
یکی از اقدامات جهادی وزیر نفت، پیگیری توسعه در این صنعت حتی در دوره شدیدترین تحریم هاست. به این منظور زنگنه روز گذشته از مهمترین پالایشگاه‌های کشور یعنی نفت بندرعباس و ستاره خلیج فارس بازدید کرد و پیگیر طرح‌های توسعه‌ای منطقه ویژه پارس در عسلویه شد که از آن با عنوان پیام روشن وزیر نفت به عملیات روانی عربستان یاد می شود.

قیمت نفت در پایان هفته پرآشوب

حمله به تأسیسات نفتی عربستان هفته آخر را یکی از پرنوسان‌ترین هفته‌های اخیر بازار نفت کرد. با پرش از 60 دلار برای هر بشکه به 71 دلار و 95 سنت، این هفته آغاز شد و با معاملات در مرز 65 دلار به پایان رسید.
به‌طوری که روز گذشته در زمان تنظیم این گزارش هر بشکه نفت خام برنت 64 دلار و 84 سنت بود. نفت خام سبک امریکا (WTI) نیز58.65 دلار در هر بشکه بود. پیش‌بینی می‌شود در هفته‌های آتی نیز وضعیت تأسیسات نفتی عربستان بر بازار نفت ادامه داشته باشد. رویترز به نقل از استفن اینس، استراتژیست آسیا اقیانوسیه در شرکت اکسی‌تریدر، می‌نویسد: «برداشت تاجران این است که با توجه به وسعت آسیب‌های وارده به تأسیسات سعودی و ماهیت پیچیده تعمیرات آنها، در تخمین‌های اولیه میزان زمان لازم برای بازگشت عربستان به تولید نرمال، کمتر از آنچه باید، در نظر گرفته شده است.»

مریم سالاری
خبرنگار دیپلماسی
محمدجواد ظریف روز گذشته در حالی برای حضور در هفتاد و چهارمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل راهی نیویورک شد که خاورمیانه در چند هفته گذشته باز هم تجلی پیچیده‌ترین معادلات منطقه‌ای شد. رقابت عربستان با ایران و تلاش برای راه انداختن کارزار جنگ علیه آن نه فقط در مسأله «حمله پهپادی به آرامکو»  که در تلاش برای بهره‌گیری از ظرفیت شورای امنیت سازمان ملل جهت ساماندهی اقدامی دیگر علیه ایران بروز و ظهور یافت اما این همه کش و قوس‌ها‌ مانع از آن نشد که مجموع این رویدادها در سطحی فراتر و در چارچوب چگونگی رویکرد دیپلماتیک تهران درمواجهه با اقدامات امریکا دیده نشود. رویکردی که از سوی ایران در چند ماه گذشته و در مواجهه با فراز و فرودهای سیاسی منطقه در پیش گرفته شد، نتیجه‌ای از پیش معین داشت و مشخص کرد چگونه می‌توان خواستی را که با تمامیت ارضی و نیز وضعیت امنیتی جمهوری اسلامی در گرماگرم رایزنی‌ها پیرامون حفظ برجام تقابل داشت، با استفاده از دیپلماسی اجرایی کرد. چه به نظر می‌رسد نتیجه پیگیری چنین سیاستی از سوی ایران چنان شد که سعی عربستان برای کشاندن امریکا به جنگ علیه ایران از طریق تلاش‌های به ظاهر افشاگرانه درباره ماجرای حمله پهپادی به آرامکو ناکام بماند و امریکا در پیگیری سیاست فرسایشی خود در قبال ایران به موضعگیری‌هایی اکتفا کند که بی تردید تحت تأثیر سیاست چندوجهی تهران و محافظه‌کاری حاکم بر سیاست‌های جاری دولت امریکا اتخاذ شده است. به این ترتیب اگر این احتمال می‌رفت که امریکا به بهانه اتهام حمله به تأسیسات نفتی عربستان، به طراحی یک حمله نظامی هرچند محدود به ایران بیندیشد، بار دیگر خود را به درگیری نظامی بی رغبت نشان دهد و خواستار روی آوردن به دیپلماسی شود.
با همه اینها روند تحولات جاری و سیاست با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن امریکا در قبال ایران مانع از آن نشد که وزیر امور خارجه ایران در آستانه  سفر به امریکا  و به راه انداختن موج دیگر دیپلماسی در نیویورک، هشدار ایران را به  گوش واشنگتن نرساند. چه ظریف در گفت‌وگو با «سی‌ان‌ان» در پاسخ به این سؤال که پیامدهای اقدام نظامی امریکا یا سعودی‌ها علیه ایران چه خواهد بود، تأکید کرد: «یک جنگ تمام عیار.» با این حال در چنین روزهای پر تنشی در روابط تهران با امریکا از یک سو و ریاض و متحدانش از سوی دیگر، ایران که در زمین تحولات منطقه دست بالا را دارد، واکنشی در امتداد سیاست خارجی دولت روحانی بروز داده است. وزیر خارجه ایران بار دیگر تأکید کرده است که ایران خواهان پرهیز از جنگ و مایل به مذاکره با رقبای منطقه‌ای خود، یعنی عربستان و امارات متحده عربی است و همچنین گشودن راه مذاکره با امریکا از طریق بازگشت این کشور به برجام و لغو همه تحریم‌ها علیه ایران ممکن می‌شود. این پیشنهاد ایران را باید راهکاری برای برون رفت از وضعیتی دانست که اصطکاک‌های درونی مانع از رشد و توسعه آن شده است و بستری برای ترک تازی برخی بازیگران منطقه‌ای فراهم آورده است.
وزیر امورخارجه کشورمان همچنین در توئیتی هفت ابتکار دیپلماتیک ایران را در سطح جهانی و منطقه‌ای برای راه حل گفت‌وگوی مسالمت آمیز برشمرد و  به برخی شعارهای مزورانه واکنش نشان داد. پیشنهاد با عنوان امنیت در خلیج فارس (۱۹۸۵)، گفت و گوی تمدن‌ها (۱۹۹۷)، دنیا علیه خشونت (۲۰۱۳)، مجمع گفت و گوی منطقه‌ای (2014)، طرح صلح یمن (۲۰۱۳)، فرآیند آستانه (۲۰۱۷)، پیمان منطقه‌ای عدم تجاوز(۲۰۱۹) هفت پیشنهادی بوده است که بیش از دو دهه از سوی ایران برای حل مسالمت آمیز مسائل بین الملل ارائه شده است.
 آزمون واشنگتن
تلاش عربستان برای مقابله با ایران در زمین منطقه از حیث ایجاد تفرقه و دامن زدن به تنش‌های موجود متناسب با دیدگاه و شرایط کشورهای مختلف و مناسباتشان با ایران با بازخوردهای متفاوتی مواجه شده است. چنانکه برگزاری جلسه شورای امنیت سازمان ملل به بهانه رسیدگی به ادعای عربستان مبنی بر دست داشتن ایران در حمله پهپادی به تأسیسات نفتی آرامکو با بی اعتنایی سایر اعضای شورا نسبت به طرح اتهامات علیه ایران همراه شد. در شرایطی که نماینده امریکا در نشست پنجشنبه شب شورای امنیت کوشید ایران را مقصر حمله پهپادی به آرامکو قلمداد کند و دیگر اعضای شورای امنیت را وادار به همراهی درخصوص این ادعا کند، با این موضعگیری از سوی روسیه مواجه شد که «هنوز تحقیقات مستند و جامعی درخصوص حمله اخیر به تأسیسات نفتی عربستان صورت نگرفته و در نتیجه، زمان مناسبی برای صدور بیانیه شورای امنیت نیست.» این در حالی بود که سایر  کشورهای عضو نیز با بی اعتنایی نسبت به طرح اتهامات امریکا علیه ایران، تنها نسبت به افزایش تنش‌ها در بحران یمن ابراز نگرانی کردند. محتمل بودن چنین شکستی برای اجماع سازی دوباره کشورهای بزرگ علیه ایران باعث شد که مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا بار دیگر از تلاش امریکا برای ساختن ائتلافی برای مواجهه با تهران سخن بگوید. او گفت: «ما می‌خواهیم ائتلافی برای رسیدن به صلح و راه حلی صلح‌آمیز بسازیم، مأموریت من این است این قطعاً چیزی است که رئیس جمهوری ترامپ می‌خواهد به آن برسد و امیدوارم جمهوری اسلامی ایران هم مسأله را همینطور ببیند.» پمپئو در حالی از تأکید بر بهره‌گیری از راه حل صلح‌آمیز سخن به میان آورد که او یک روز پیش از آن با مسئول دانستن ایران، حمله به تأسیسات نفتی عربستان را اقدام به جنگ خوانده بود.
وزیر خارجه امریکا که به ریاض و ابوظبی سفر کرده بود، مدعی شد به رغم اینکه ایران مسئولیتش در حمله را رد می‌کند، اجماع وسیعی در منطقه است که ایران را مسئول حمله می‌داند. اما این ادعا تنها ساعاتی بعد از سوی وزارت دفاع امریکا رد شد و سخنگوی پنتاگون اعلام کرد نمی‌خواهد زودتر از تحقیقات عربستان سعودی درباره عاملان این حمله اظهار نظر کند. «جاناتان‌ هافمن»، در پاسخ به سؤالی درباره اینکه آیا حمله به تأسیسات نفت سعودی از ایران انجام شده گفت: «ما تا وقتی که ارزیابی‌های سعودی‌ها تکمیل شود و آنها آن را اعلام کنند، منتظر می‌مانیم.» از طرف دیگر شبکه خبری «سی‌ان‌ان»  ضمن اشاره به برگزاری نشست روز گذشته (جمعه) شورای امنیت ملی امریکا با موضوع «حمله آرامکو» که گفته شد پنتاگون قصد دارد در آن در پاسخ به حملات به تأسیسات نفتی در عربستان سعودی، لیستی از اقداماتی را که ایالات متحده می‌تواند علیه ایران انجام دهد ارائه دهد، خبر داده است که تردیدهای مقام‌های دولت امریکا در کاخ سفید، پنتاگون و سایر بخش‌های دولت درباره استفاده ترامپ از گزینه نظامی علیه ایران برای پاسخ به این حمله رو به افزایش است. در همین رابطه یک مقام ارشد نظامی امریکا گفت: «مسأله کماکان این است که همه گزینه‌ها برای پاسخ به ایران روی میز است ولی تمایل قدرتمندی که در رئیس‌ جمهور وجود دارد این است که او علاقه‌ای به استفاده از حمله نظامی ندارد، بنابراین گزینه‌های دیگر ممکن است اجرا شوند.» این موضعگیری‌های ضد و نقیض از سوی دولتمردان امریکایی در حالی مطرح و تکرار می‌شود که به نظر می‌رسد عربستان، آینده مناسبات خود با واشنگتن را با ارزیابی از نحوه مواجهه امریکا با رویداد حمله پهپادی به آرامکو در بوته آزمون گذاشته است. ریاض در حالی به کمتر از حمله‌تلافی جویانه نظامی از سوی امریکا علیه ایران راضی نیست که دولت ترامپ ترجیح می‌دهد از فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک ممکن علیه نظام ایران استفاده کند و در این میان گزینه نظامی علیه ایران جز گزینه‌های مطلوبش به شمار نمی‌آید.
سیاستی مبتنی بر صبر
فارغ از این واقعیات، به نظر می‌رسد دولت روحانی همچنان در صحنه رویارویی با معادلات چندوجهی منطقه و جامعه بین‌الملل بر دیپلماسی به عنوان ابزاری کم هزینه برای تحقق بخشی به منافع ملی کشور تأکید دارد. در واقع ایران از آغاز اوج‌گیری اختلافات بر این رویکرد اصولی خود تأکید کرد که رابطه با کشورهای منطقه در زمره اولویت‌های سیاست خارجی‌اش قرار دارد و بویژه با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر منطقه تمایلی به تشدید اختلافات به وجود آمده ندارد. چنین بود که اگر چه دستگاه دیپلماسی ایران در قالب بیان حقایق و رد اتهامات ادعایی طرح شده اقدامات جبهه مقابل را بی پاسخ نمی‌گذاشت اما در مجموع، سیاستی مبتنی بر صبر پیشه داشت. این در حالی بود که سیاست خارجی ایران همزمان از دادن فرصت به شرکای اروپایی‌اش برای نجات توافق هسته‌ای دریغ نکرد و در همین راستا از گفت‌وگوهای دوجانبه با فرانسه جهت یافتن یک راهکار عملیاتی بهره جست و در عرصه بین‌الملل فعال‌تر از همیشه ظاهر شد. رویکردی که نتیجه بخشی آن تاکنون در ناکامی ائتلاف اندک کشورهای منطقه‌ای برای افزایش فشارها بر ایران و تلاش برای کشاندن امریکا به عرصه نبرد نظامی بازتاب یافته است. چه اگر نبود پیگیری دیپلماسی مقتصدانه ایران با کشورهای منظومه غرب برای حفظ پیمان صلح هسته‌ای، ارائه ابتکار عمل‌های منطقه‌ای برای ایجاد ترتیبات امنیتی مشترک و مدیریت فضای جدال دیپلماتیک با واشنگتن، این چنین سعودی‌ها برای آغاز یک جنگ افروزی دیگر علیه جمهوری اسلامی تنها نمی‌ماندند و امریکایی‌ها مواضعی ضد و نقیض در حمایت از متحد منطقه‌ای خود بروز نمی‌دادند.
در چنین فضایی است که وقتی وزیر خارجه امریکا هشدار تهران به مواضع جنگ افروزانه کاخ سفید را به میل آن برای جنگ با امریکا تعبیر می‌کند، ظریف این گونه پاسخ می‌دهد که «پمپئو در اشتباه است: این ایران نیست که آرزوی جنگیدن تا آخرین سرباز امریکایی را دارد، بلکه این میزبانان او (پمپئو) از «تیم ب» هستند که به نظر می‌رسد آرزوی جنگیدن با ایران تا آخرین سرباز امریکایی را دارند.» او افزود: «ایران هیچ تمایلی به جنگ ندارد اما ما همیشه، از مردم و کشورمان دفاع کرده‌ایم و خواهیم کرد.»
فرصت نیویورک
قرار است روحانی و هیأت همراهش در بحبوحه تحولاتی چنین مهم برای حضور در نشست پیش روی مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کنند. سفری که گرچه دولت امریکا ابتدا کوشید با ممانعت از صدور مجوز سفر به هیات ایرانی در انجام آن خلل ایجاد کند اما به نظر می‌رسد که این حضور بار دیگر فرصتی را برای ایران جهت تحت‌الشعاع قرار دادن گردهمایی سازمان ملل و ناکام کردن امریکا از طریق بهره‌گیری از ابزار متعارف رسانه ای و دیپلماتیک فراهم سازد. امسال با در نظر گرفتن اقدام تلافی جویانه ایران مبنی بر متوقف کردن بخشی از تعهدات برجامی‌اش که با استفاده از حق مشروع خود در متن این توافق صورت گرفته است، در کنار رایزنی‌های مستمر با شرکای اروپایی و دادن فرصت به آنها برای حفظ توافق، این ایران است که می‌تواند از موضعی طلبکارانه فضای بین‌المللی را با خود همسوتر از همیشه سازد. فرصتی استثنایی تا جمهوری اسلامی در فضایی متفاوت سیاست‌های خارجی و راهکارهای عملی خود را برای حل چالش‌های کنونی منطقه و جهان تبیین و تشریح کند و انزوای دولتمردان امریکا را به دلیل رفتارهای غیرقانونی و نقض عهدهای متعددش در عرصه بین‌المللی یادآور شود. بهره گیری مناسب از این فرصت نه تنها می‌تواند برای ایران به یک پیروزی سیاسی در نبرد دیپلماتیک کنونی تبدیل شود که جایگاه آن را در جامعه بین‌الملل به عنوان یک کشور پایبند به دیپلماسی و عقلانیت و در عین حال مقتدر و دارای قابلیت رهبری ارتقا بخشد.

هدی هاشمی
خبرنگار
170 روز بعد از آن روزهایی که سیل آمد، حالا در شهر شادگان اهوازم.همان شهری که شعرای عربش شهره خوزستانند، شهری که آوازه ایستادگی مردمانش دربرابر هجوم سیل زبانزد خیلی‌ها شد، اینجا هستم کنار کرخه و کارون. روبه‌رویم تالاب شادگان است و پشت سرم خانه‌های ویران شده مردم. در شادگانم، در کنار مردمانی همچون اهالی حمیدیه، دشت آزادگان و سوسنگرد که با نخوابیدن‌ها و ماندن‌هایشان از خانه و کاشانه‌ شان دفاع کردند، همان‌هایی که تا دیروز دست در دست هم سیل بند می‌ساختند حالا دست‌ به‌ دست هم داده‌اند تا دانش‌آموزان شان از مهر جا نمانند. سیل که آمد برخی از مدارس خوزستان آسیب جدی دید، دانش‌آموزان سرگردان و مدارس ویران شدند اما مردم دست به‌کار شده و درخانه‌هایشان را به‌روی دانش‌آموزان باز کردند، تا مبادا دانش‌آموزی به کلاس درس نرسد.
 هوا داغ است و آفتاب سخت می‌سوزاند و زیر آسمان گرم جنوب به سمت روستای صراخیه راه می‌افتیم. راه طولانی است.«صراخیه» به ونیز ایران شهرت دارد، روستایی در دل تالاب که مردمانش با قایق یا بلم راه به جاده پیدا می‌کنند. وارد «صراخیه» می شویم با خانه‌های ساده. در اینجا هر کس به شیوه خودش خانه‌اش را می‌سازد. برخی با آجر و بلوک سیمانی و برخی دیگر با گل، برخی خانه‌ها نیز در حصاری از نی قرار دارند. در میان روستا اما جمعی از مردان جنوبی با چهره‌های آفتاب سوخته سخت مشغول کارند، آنها مدرسه می‌سازند. مردان سختکوش روستا تلاش می‌کنند که مدرسه را به مهر برسانند، اما هوای داغ اجازه کار نمی‌دهد گرمای تابستان خوزستان مانند ماندن کنار یک تنور داغ است و همین هوا نمی‌گذارد که ساخت و ساز به آسانی انجام شود. برای همین شیفت کاری آنها برعکس است به جای صبح، شب‌ها کار می‌کنند برخی هایشان هم صبح و هم شب در دو شیفت کار می‌کنند. آنها سعی‌شان را کرده‌اند اما مدرسه به مهر نمی‌رسد و همین شد که مردم این روستا می‌خواهند خانه هایشان را در اختیار دانش‌آموزان بگذارند. این را بزرگ روستای «صراخیه» می‌گوید؛ شیخ احمد مرد سن و سال دار سیه چهره که دشداشه‌ای سیاه بر تن دارد و چفیه‌ای سفید و مشکی بر گردن انداخته، هوا آنقدر گرم است که هر از گاهی عرق روی پیشانی را با چفیه‌اش پاک می‌کند. شیخ احمد بزرگ طایفه این روستا است و خیلی‌ها حرفش را قبول دارند، می‌گوید: سیل که تموم شد تلاشمون رو کردیم تا آب به روستا نیاید، حجم آب زیاد بود و مجبور شدیم از روستا بریم. وقتی برگشتیم روستا ویران شده بود و تنها مدرسه شهر هم زیر آب رفت. اواسط تابستون پیمانکار آموزش و پرورش اومد و گفت «می‌خواهیم مدرسه رو بسازیم تعدادی از جوانان روستاجمع شدند ودر این مدرسه کار می‌کنن اما هوا خیلی گرمه. اینجا اهوازه کار توی تابستون سخته.کارگرا شب‌ها کار می‌کنن. پیمانکارهم گفته آبان ماه مدرسه آماده میشه. برای همین خونه هامون رو به بچه‌ها میدیم تا مدرسه آماده شه.»
از «صراخیه» به‌سمت «گرمه» می‌رویم. ماشین در پیچ و خم جاده می‌رود و کنار این جاده‌های خاکی بجز تالاب، بوته‌های خشک، نخل‌های مرده و لوله‌های نفت هم به موازات هم خودنمایی می‌کند. در «گرمه» هم مثل «صراخیه» بومی‌های محل مشغول کارند. چند جوان 20 تا 25 ساله آستین بالا زده‌اند و می‌خواهند تنها مدرسه روستا را بسازند. حسین یکی از همین مردان است، با لهجه شیرین جنوبی اش از روستا و مدرسه می‌گوید، خودش تا کلاس پنجم درس خوانده، دلش می‌خواست دانشگاه برود اما شرایط خانواده به‌گونه‌ای بود که باید از همان کودکی سر زمین کار می‌کرد، او حالا می‌خواهد کودکان روستایش درس بخوانند و دانشگاه بروند: «آب تنها مدرسه روستا رو برد. اگر مدرسه نباشه بچه‌ها چکار بکنن. بی‌سواد میشن. گفتن کارگر نیست ما خودمون شروع به کار کردیم. هم مدرسه می‌سازیم هم خرج زن و بچه رو در میاریم. چون هوا گرمه غروب‌ها تا دم صبح کار می‌کنیم.ما کاره‌ای نشدیم، حداقل بچه هامون کاره‌ای بشن. بچه‌ها باید مدرسه بیان و فارسی حرف زدن رو یاد بگیرن. درس بخونن تا بتونن برن شهر کار پیدا کنن.» آن‌طور که حسین می‌گوید، این مدرسه هم اواسط مهرماه آماده می‌شود برای همین روستاییان می‌خواهند چند اتاق را در اختیار دانش‌آموزان بگذارند تا آنها از مهر جا نمانند. در کنار مدرسه اما کودکان در دنیای خودشانند، برخی با پای برهنه، برخی سوار بر دوچرخه‌ای کهنه و چند تایی هم به گوشه دیوار مدرسه تکیه زدند و ما را نگاه می‌کنند. جلوتر که می‌روم و از مدرسه‌شان می‌پرسم فقط نگاهم می‌کنند، مردمان این منطقه همه عرب‌زبانند. آنان در این دیار به سختی فارسی حرف می‌زنند. برای همین این بچه‌ها به عربی بین خودشان حرف‌هایی رد و بدل می‌کنند.
می‌گویم خبرنگارم، می‌خواهم درباره شما بنویسم. می‌خندند، همدیگر را نگاه می‌کنند، آنهایی که دوچرخه دارند راه شان را می‌گیرند و می‌روند وبقیه هم فقط نگاهم می‌کنند. نگاهم به روستای «گرمه» است، در شهر چاه‌های نفت ایران، خانه‌‌هایی از آجرهای سفالی و خشتی کنار هم قرار دارد. از همان خانه‌هایی که یک شبه در محله‌های محروم ساخته می‌شود، درهای آهنی بدون رنگ در ورودی همه خانه‌ها است، درز کناری چارچوب در تمامی خانه‌ها به قدری باز است که حتی اگر نخواهی می‌توانی تا انتهای خانه‌ها را ببینی، لباس‌هایی که روی بند است و زنانی که در حیاط خانه زیر نخل‌ها چمباتمه زدند. خانه‌ها زنگ ندارد، درون یکی از همین خانه‌ها دختران کم سن و سالی در کنار تنور نان می‌پزند. دختران روستا مثل پسران نیستند، دختران روستا سربه زیرترو خجالتی ترند. مثل ثریا که کنار مادرش نشسته، مادر عبای مشکی به تن دارد و دخترش هم سر تا پایش مشکی است روسری عربی تیره رنگی به سر کرده، سرش پایین است و با ریشه‌های روسری اش بازی می‌کند تا مرا می‌بیند بلند می‌شود، ثریا اگر درس می‌خواند امسال کلاس هشتم بود، او به سختی کلمات را کنار هم می‌چیند: «راه طولانیه. مدرسه بازار بود؛ نمی‌شد رفت. بابا پسرها را می‌بره. مدرسه برای ما نیست اینجا.»
در همه روستاهای این منطقه دختران فقط ابتدایی را تمام می‌کنند به نیمه متوسطه اول که می‌رسند درس و مشق را کنار می‌گذارند. مثل نرگس، رعنا و اسما که مدرسه‌ متوسطه اول در روستایشان نبود برای همین آنها فقط تا هشتم خواندند. نرگس و رعنا نامزد کردند و سال دیگر به خانه بخت می‌روند اسما هم منتظر است تا کسی بیایید در خانه‌شان را بزند تا زندگی جدیدش را آغاز کند. اسما فقط تا کلاس ششم درس خوانده و حالا کمک مادرش می‌کند، نان می‌پزد، غذا درست می‌کند، کارهای خانه را می‌کند واز برادرانش مراقبت می‌کند: «اینجا دبیرستان نیست. مدرسه دورتر بود نرفتم. اینجا نمی‌شود دورتر رفت. اگر مدرسه بود می‌رفتم «کلمات فارسی را سخت کنار هم می‌گذارد می‌خواهد بگوید که پدرشان اجازه نمی‌دهد که به روستاهای دیگر بروند. مادرش هم به عربی می‌گوید: «درس خوندن پول می‌خواد.»
زمین بدهند ما مدرسه می‌سازیم
از «گرمه» به‌سمت «بامدژ» رفتیم و از آنجا هم به‌سمت «مسجد سلیمان». سیل که آمد سدهای دز و کرخه چند برابر شد و 13 روستای بامدژ درگیر سیل شدند. مردان این شهر هم سیل بندهایی زدند اما شهر زیر آب رفت و مدارس هم تخریب شدند. پروژه‌های مدرسه‌سازی در این مناطق هم در حال اجرا است؛ برخی از مدارس منطقه برای اول مهر آماده است و برخی‌های دیگر نه. رئیس اداره کل نوسازی مدارس خوزستان درباره روند مدرسه‌سازی در این مناطق می‌گوید: «تمام سعی ما این است که مدرسه‌های تخریب شده را بسازیم. این مدارس برخی‌هایش تا آخر مهر ماه و برخی تا آبان ماه تحویل داده می‌شود. در برخی از روستاها مردم خانه هایشان را در اختیار ما می‌گذارند در برخی مناطق هم کانکس می‌گذاریم.20 کانکس خریده‌ایم. این مدارس هم که ساخته شود کانکس‌ها را برای دانش‌آموزان عشایر می‌فرستیم. البته در برخی از مناطق هم مشکل معلم وجود دارد ما مدرسه هم بسازیم یک کلاس یا دو کلاس داشته باشد آموزش و پرورش باید تأمین نیرو کند. البته اینجا خانواده‌ها مشکل فرهنگی هم دارند. ما تلاشمان را کردیم که حداقل در مقطع ابتدایی و متوسطه اول مدرسه‌سازی کنیم با تمام کمبودهایی که داشتیم این کار در حال اجراست.اگر در روستایی مدرسه نباشد 5 کیلومتر آن‌طرف‌تر مدرسه است اما اینجا مشکل فرهنگی دارند. خانواده‌ها اجازه نمی‌دهند دختران شان به روستای دیگری بروند ما سعی خودمان را کردیم که یک کلاس هم شده بسازیم تا دختران ترک تحصیل نکنند. مسأله دیگر اینجا زمین نیست اگر زمین وجود داشت ما از خیرین کمک می‌گیریم و می‌سازیم.»
قصه محرومیت و تبعیض‌ها در خوزستان قصه پر غصه‌ای است، این‌ها را مادر یوسف می‌گوید پشت سر هم عربی حرف می‌زند و آقای مدیر مدرسه برایم ترجمه می‌کند: «حالمون خوب نیست و پولی در بساط نداریم.. پول اگر بود بچه‌ها دانشگاه هم می‌رفتن. رفت و آمدش پول می‌خواد. پسرها را می‌فرستیم دخترها خوندن و نوشتن رو یاد بگیرن بسه.» اینجا زنانی را که سن و سالی دارند با اسم پسر بزرگ شان صدا می‌زنند این را مدیر مدرسه می‌گوید که 7سالی است در روستای گرمه کار می‌کند. آقای مدیر مردی آرام و با حوصله است و برایم از دختران و پسران روستا می‌گوید: «اینجا دختران را 14 یا 15 ساله شوهر می‌دهند حتی دانش‌آموز 9 ساله داشتم که ازدواج کرده بود.ما در متوسطه دوم ریزش دانش‌آموزان دختر داریم. خانواده‌ها شرایط مالی خوبی ندارند. برخی از خانواده‌ها دانش‌آموزان شان را به‌خاطر نداشتن لباس فرم یا کفش به مدرسه نمی‌فرستند. دو سالی می‌شود که بودجه‌ای از استانداری می‌گیریم تا دختران دانش‌آموز را تحت پوشش قرار دهیم. سال گذشته به 50 دختر لباس فرم دادیم و شهریه 80 دختر را دادیم. اما این بودجه خیلی کم است باید چندین برابر بودجه برای این دانش‌آموزان داشته باشیم. یک لباس فرم 150 هزار تومان است و ثبت‌نام هم 50 هزار تومان می‌شود پدر هم بیکار یا کارگر است چطور می‌تواند هزینه بچه‌اش را بدهد. البته درباره پسرها وضعیت کمی فرق می‌کند کودکان کار ما هر روز بیشتر از روز قبل می‌شود. دانش‌آموزانی دارم وقتی به مدرسه می‌آیند خواب شان می‌آید می‌پرسم کجا بودید می‌گویند در میوه و تره بار کار می‌کنیم یا در نانوایی.»

برش
مدرسه رفتن پول می‌خواهد

از خوزستان به‌سمت پلدختر می‌روم. شهری در میان کوه‌های سربه فلک کشیده منطقه زاگرس. سیل لرستان با سیل خوزستان زمین تا آسمان فرق داشت. باران که زد، رودخانه کشکان طغیان کرد. بیشتر خانه‌ها و مدارس تخریب شدند و حالا بعد از 6 ماه همچنان آثار سیل روی تخته‌سیاه‌ها و کلاس‌های درس مانده است. اینجا هم مثل خوزستان است کارگران درگیر ساخت و سازند. کار در برخی از مدارس 24 ساعته است گرمای هوا اجازه کار بیشتر را نمی‌دهد. آن‌طور که مدیران استان می‌گویند، در استان لرستان بیش از ۳۵ هزار دانش‌آموز درگیر سیل شدند.پلدختر پر از خاک و غبار است، بخشی ناشی از گل و لای خشک شده سیل و بخشی هم ناشی از ساخت و‌سازی است که در شهر جریان دارد، در شهر که تردد می‌کنم کم و بیش بازار ساخت و ساز داغ است. وضعیت معمولان هم همین‌گونه است، جاده پلدختر به معمولان از بین رفته است و روستا‌ها هم با خاک یکسان شده‌اند. همان روزهایی که لرستان درگیر سیل بود تصاویر مختلفی از زیر آب رفتن کامل مدارس استان لرستان و گل‌ولای انباشت شده در آنها منتشر شد یکی از این مدارس دبیرستان دخترانه «خدیجه کبری» بود. مدرسه‌ای که در کنار رودخانه بنا شده و آموزش و پرورش هم بنا ندارد آن را بازسازی کند. مسئولان می‌گویند: این مدرسه داخل حریم رودخانه است. وارد مدرسه که می‌شویم ویرانه ای پر از خاک و گل می‌بینیم. فقط چند دقیقه‌ای لازم بود در مدرسه بمانم که از خانه‌های اطراف چند دانش‌آموز دختر و پسر با مادران شان در کنارم حاضر شوند. زنان با چادرهای رنگی گلدار و بچه‌ها با لباس‌های کهنه و مندرس. نزدیک‌تر که می‌شوند فکر می‌کنند برایشان چیزی آورده‌ام. وقتی می‌فهمند خبری از کمکی نیست و فقط می‌خواهم گزارشی تهیه کنم برخی هایشان بلند می‌گویند: «این همه خبرنگار آمد چه شد؟» با اخم و صدای بلند یکی دیگر فریاد می‌زند: «می‌آیند عکسی می‌گیرند و می‌روند؟»چند تاشان این جملات را می‌گویند و دست بچه‌هایشان را می‌گیرند و دور می‌شوند آنهایی که می‌مانند از وضعیت شهرشان گله دارند. می‌گویند نه پولی دارند که خانه بسازند و نه حسی دارند که اول مهر دانش‌آموزان شان را راهی مدرسه کنند: «خانه مهم است یا مدرسه رفتن »یکی‌دیگر می‌گوید: «مدرسه پول می‌خواد. همین الان باید کتاب بخرم، لوازم‌التحریر بگیرم. لباس بخرم. از کجا بیارم.» آن دیگری هم به همه نگاه می‌کند و می‌گوید: «اینها چه دل خوشی دارن و اصلاً مدرسه ریخته روی سرمون کجا بفرستیمشون.» همهمه‌ای بر پا شده هر کسی چیزی می‌گوید هر کسی خواسته‌ای دارد. می‌پرسم بچه‌ها را مدرسه‌ای ثبت‌نام نکردید، همه با هم جواب می‌دهند. یکسری می‌گویند: «نه هنور! منتظر ساختن مدرسه هستیم »، یک تعدادی می‌گویند، قرار است کانکس بیاورند: «بالاتر از این خیابان یک مدرسه است که بچه‌ها رو اونجا ثبت‌نام کردیم. اما خانم این وضعیت ماست. مدرسه رفتن هزینه می‌خواد، لوازم التحریر و کتابشون رو چکار کنیم.» اینجا هم کودکانش به سختی فارسی حرف می‌زنند از آنها درباره مدرسه، اول مهر که می‌پرسم همه‌شان به لری جواب می‌دهند.» رامتین یکی از همین دانش‌آموزان است. کلاس ششم ابتدایی است مدرسه‌اش در سیل ویران شده است: «سیل اومد رفتیم امتحان دادیم دیگه مدرسه نرفتیم تا الان که گفتن باید توی مدرسه دیگه درس بخونیم.» به او می‌گویم که کلاس هفتم هستی چطور نمی‌توانی فارسی حرف بزنی.همه همدیگر را فقط نگاه می‌کنند. می‌گویم مدرسه که می‌روید به زبان لری حرف می‌زنید سرشان را تکان می‌دهند. رضا سعی می‌کند که کلمات را به فارسی ادا کند و این چنین توضیح می‌دهد: «سر کلاس همیشه لری حرف می‌زنیم. معلم هم لری حرف می‌زنه!» رضا زیرچشمی نگاهی به اطراف می‌کند و می‌خواهد درباره سیل حرف بزند: «سیل که اومد ما به مدرسه دیگه‌ای رفتیم.کتاب نداشتیم برامون کتاب آوردن. فقط امتحان دادیم. الان برای ثبت‌نام به ما گفتن توی مدرسه دیگه درس بخونیم تا مدرسمون آماده بشه. مدرسه برای من راهش طولانیه سرویس نداریم. کرایه ماشین هم گرونه. برای امسال هم هنوز کتاب و لوازم التحریر نخریدیم. منتظریم ببینیم مدرسه به ما کتاب میده. خودم دوست دارم مدرسه برم اما نمی‌دونم بتونم راه طولانی رو برم.» از آن وسط محسن؛ سعید و رضا با شیطنت خاص بلند بلند می‌گویند: «نه، نه، نه..» نگاه شان می‌کنم یکی‌شان داد می‌زند: «نه ما دوست نداریم مدرسه بریم. خدا کنه که مدرسه‌ها زود درست نشه.» از روستاهای معمولان یک ویرانه بیشتر باقی نمانده است. خیلی از روستاهای معمولان زیر آب رفت و روستاها با خاک یکسان شد. «بابازید» یکی از همین روستاها است که اهالی آن، گوشه و کنار جاده‌ای که از بالای روستا می‌گذرد پخش شده‌اند، سقفی نمی‌بینی که کسی زیرش نشسته باشد، سیل آمده و هرچه بوده با خود برده و نابود کرده است. اهالی روستا به سمتم می‌آیند، تنها مدرسه را نشانمان می‌دهند و می‌گویند می‌خواهند برای دانش‌آموزانمان کانکس بیاورند، کانکس که مدرسه نمی‌شود، آب ندارد، سرویس بهداشتی ندارد.

بسیاری از مدارس از بحران خارج شدند

مهرالله  رخشانی‌مهر
رئیس سازمان نوسازی مدارس وزارت آموزش و پرورش
12 فروردین سیل در لرستان آمد. تفاوت سیل لرستان با استان‌های دیگر این بود که در آن استان ها آبگرفتگی بود اما در لرستان ما تخریب داشتیم. ارزیابی کردیم 423 ساختمان در سطح استان آسیب دید که از این 423 فضا 113تا تخریب شدند 310 فضا هم بالای 70 درصد آسیب دیدگی داشت. تا این لحظه از 310 فضای تخریبی 230 فضا را تعمیر کردیم و 62 فضای احداثی داشتیم. در استان لرستان همه مردم درگیرساخت و سازند وقتی ساخت و ساز فراگیر باشد؛ اکیپ کاری گران می‌شوند ومصالح هم بسیار کم به‌دست می‌آید. از طرفی گرمای هوا اجازه کار را نمی‌دهد .با این حال برخی از فضاها در حال ساخت و ساز هستند که تا آبان و آذر تحویل می‌دهیم. دربرخی از روستاها خانه ها در حریم رودخانه ساخته شدند که باید روستا جابه جا شود، وزارت راه و شهرسازی باید به ما زمین دهد تا ما مدرسه بسازیم برای این روستاها کانکس در نظر گرفته‌ایم. در خوزستان هم، حدود ۱۱۳ مدرسه استان دچار آبگرفتگی شد و بعد از برآوردها مشخص شد ۳۵ مدرسه در مناطق سیلزده نیازمند احداث و همچنین ۷۸ مدرسه نیاز به تعمیر دارند. بلافاصله بعد از اینکه سطح آب پایین آمد، کار تعمیر مدارس را آغاز کردیم. این پروژه‌ها در حال حاضر آغاز شده‌ است و با تلاش‌های انجام شده تا پایان شهریور ماه مدارس و کلاس‌هایی که به تعمیرات نیاز داشتند، آماده شدند. همچنین بیشتر مدارس احداثی دو تا سه کلاسه نیز تا ۱۵ مهرماه تحویل داده می‌شوند. برخی از کلاس‌ها هم تا آبان ماه تحویل داده می‌شوند.

احسان بداغی
خبرنگار
محمدرضا باهنر از وحدت اصولگرایان برای مجلس یازدهم اطمینان کامل دارد. وحدتی که شاید صد درصدی نباشد اما به گفته او تمام طیف‌ها را شامل خواهد شد، حتی جبهه پایداری که این روزها مانع وحدت به نظر می‌رسد. دبیرکل جبهه پیروان خط امام و رهبری در مصاحبه با روزنامه «ایران» پیش‌بینی می‌کند که برای انتخابات پیش رو، به روال ادوار قبلی مجلس باز هم دو لیست مطرح وجود داشته باشد؛ اصلاح‌طلبان و اصولگرایان. او برخلاف افرادی نظیر بهزاد نبوی معتقد است هر چند میانه‌روهای دو جناح در مسائلی با هم موافق شده‌اند اما در زمین انتخابات همچنان به رقابت با هم ادامه خواهند داد، این یعنی از دیدگاه باهنر ظهور لیست سومی با محوریت معتدلین و میانه‌روها تقریباً بعید است.
در فاصله کمتر از 6 ماه مانده به انتخابات مجلس تحقق این ارزیابی باهنر یعنی آنکه باز هم باید شاهد انتخاباتی دو قطبی باشیم. اتفاقی که رقابت را پر شورتر خواهد کرد اما از دیدگاه او یک آسیب هم دارد؛ هیجانی شدن فضا و تند شدن انتقادات. چیزی که او معتقد است باید کنترل شود، هم توسط اصلاح‌طلبان و هم توسط اصولگرایان.
باهنر در مصاحبه پیش رو البته بحث‌های دیگری را هم مطرح می‌کند؛ از جمله تفسیر اینکه از دیدگاه او نه تنها افراد «غیر انقلابی» نباید تعبیر به «ضد انقلاب» شوند بلکه طبیعی است که بخش زیادی از جامعه سبک زندگی و دغدغه‌هایی داشته باشند که با دغدغه‌های طیفی که خود را «انقلابی» می‌داند تفاوت کند. این چهره اصولگرا تأکید دارد که این تفاوت نباید زمینه حذف و نادیده گرفتن این بخش از جامعه و مطالبات آن شود.

چندی قبل آقای بهزاد نبوی یک تقسیم‌بندی داشت و معتقد بود فضای سیاسی کشور از دوقطبی سنتی اصلاح‌طلب و اصولگرا وارد تقسیم‌بندی «تندروی - میانه‌‌روی» شده است. به این معنا که میانه‌روهای هر دو جناح سعی می‌کنند به یکدیگر نزدیک شوند و  تندروها را از خود دور کنند. شما با این تقسیم‌بندی موافق هستید؟ آیا آرایش سیاسی کلاسیک در کشور ما تغییر محسوسی کرده است؟
من همیشه یک صحبت تکراری دارم که ما در غیبت چند حزب فراگیر و شناسنامه‌دار و پاسخگو، جناح‌ها و جریان‌ها را در رقابت با هم داریم. این جناح‌‌ها در این وضعیت از یک طرف ضابطه‌مند نیستند و از طرف دیگر بخش‌های پایینی آنها شناور هستند و حالت ژله‌ای دارد. بنابراین آدم‌هایی که می‌خواهند وارد میدان فعالیت سیاسی شوند، با تجربه‌ها، بی تجربه‌ها، جدیدها، پیشکسوت‌ها و همه اینها مجبور می‌شوند با یکدیگر تعاملاتی داشته باشند و در انتخابات‌ بخش زیادی از انرژی‌ها و گفت‌وگوها صرف رایزنی‌های درون این جناح‌ها می‌شود. این هم برای وحدت و رسیدن به توافق طبیعی است. به هر حال هر جریانی یک عده میانه‌رو، یک عده محافظه‌کار و یک عده تندرو دارد و اینها تا بخواهند به یک اقدام مشترک برسند باید وقت زیادی بگذارند. از طرفی هم آدم نمی‌تواند به صورت خیلی روشن درباره جریان‌ها صحبت کند. مثلاً اینکه این جریان تندرو است، کندرو است یا میانه‌رو؟ در همه جناح‌ها همه این دست تیم‌ها وجود دارند. اما اینکه میانه‌روهای دو جریان قرار باشد با هم یکی بشوند و تبدیل به یک نیروی سیاسی شوند، من این تحلیل را قبول ندارم. اگر اینها با هم یکی شوند تبدیل به یک جناح واحد می‌شوند نه دو طیف از دو جناح. البته هر کدام از طیف‌ها و جناح‌ها ممکن است در مقاطعی و در مواردی با هم مواضع مشترک داشته باشند که این هم طبیعی است. کما اینکه در درون جریان‌ها هم مسأله همین است؛ هم اشتراک مواضع مشترک هست و هم اختلاف. وحدتی که ما در حوزه سیاسی داریم یک وحدت فلسفی نیست بلکه نوعی ائتلاف است، یعنی عملاً در درون یک جریان، طیف‌های مختلف روی نقاط مشترک خود ائتلاف می‌کنند و طبیعتاً اختلافات خود را هم دارند.
به نظر می‌رسد صحبت‌ آقای  نبوی چیزی فراتر  یا ورای ائتلاف‌های انتخاباتی است. یعنی شاید در انتخابات هم اینها با هم کنار نیایند اما در اداره کشور و برخی موضوعات کلان مثل برجام، این دو گروه با هم دارای وحدت رویه و وحدت نظر بیشتری هستند تا مثلاً اصولگرایان معتدل با تندرو.
بله شاید در جاهایی شاهد همپوشانی‌هایی باشیم که مثل همین برجام است. البته در برجام تمام اصلاح‌طلبان اعم از تندرو و کندرو و میانه‌رو می‌گفتند باید این را امضا کنیم. اما من می‌خواهم بگویم همچنان رقابت‌های سیاسی وجود دارند و آن صورت بندی قدیمی سیاست در ایران کم و بیش پا برجاست. مثلاً در گذشته هم وقتی مجالس را نگاه کنیم همیشه دو طیف بوده که اصلاح‌طلب و اصولگرا بوده‌اند. یکی اقلیت بوده و یکی اکثریت. حالا در مجلس دهم قدری این وضعیت فرق کرده اما من فکر می‌کنم صف‌بندی رقابت‌های سیاسی کماکان بر همان مدل است.
در همین مجلس دهم اگر امید و مستقلین به ائتلاف خودشان ادامه داده بودند، ما می‌توانستیم بگوییم مجموعه‌ای از میانه‌روها به هم نزدیک شده‌اند؟
اگر مستقلین با اصولگراها ائتلاف می‌کردند باز هم به نوعی همین را می‌شد گفت و دیدیم این اتفاق نیفتاد. الان یکی از اشکالات مجلس دهم همین است. برخی اشکال می‌گیرند که نمایندگان مجلس دهم ضعیف هستند اما من معتقدم ضعف این مجلس به خاطر آدم‌ها نیست. افرادی که در مجلس هستند در میان همان‌ها ‌پارلمانتاریست‌های قوی هم زیاد داریم. اما چون سه فراکسیون هستند و کسی اکثریت نیست مجبور هستند در تصمیم‌گیری‌ها ائتلافی عمل کنند و مجالس و دولت‌های ائتلافی هم معمولاً ضعیف ظاهر می‌شوند یعنی نمی‌توانند قوی عمل کنند. هر چقدر هم آدم‌های قوی آنجا باشند.
الان با این تعریف تیپ‌هایی مثل آقای ناطق نوری، علی لاریجانی یا علی مطهری را شما همچنان در طیف و جریان اصولگرا طبقه‌بندی می‌کنید؟
قطعاً اینها را همچنان اصولگرا می‌دانم. آقای ناطق نوری که البته مدت‌هاست درگیر کار جدی سیاسی نیست. آقای مطهری هم با ویژگی‌های خاص خودش یک اصولگرا محسوب می‌شود. یعنی مواضع فرهنگی ایشان با مواضع سیاسی ایشان یا مواضع اقتصادی ایشان متفاوت است. یا مثلاً آقای لاریجانی را من سرمایه‌ای برای اصولگرایی می‌دانم هر چند شاید برخی معتقد باشند زیاد از حد معتدل شده.
چون داریم به موعد انتخابات نزدیک می‌شویم، تحرکات جناح‌ها هم جدی‌تر شده. جریان اصولگرا در دو سه انتخابات اخیر نتیجه مطلوب  را به دست نیاورد. آیا دوستان شما در جناح اصولگرا آسیب‌شناسی از دلایل ناکامی خود داشته‌اند؟
اینکه شما می‌گویید در دو سه انتخابات اخیر اصولگرایان به نتیجه مطلوب نرسیدند از نظر من این خودش هم قابل نقد است. بالاخره در انتخابات 92 و 96 آقای روحانی برنده شد اما این دو انتخابات برای طیف بازنده یعنی اصولگرایان یک تفاوت داشت و آن اینکه در 92 چهار تا کاندیدای 12 تا 8 درصدی داشتیم اما در 96 یک کاندیدای 40 درصدی.
اگر این طور باشد اصلاح‌طلبان هم درباره انتخابات سال 84 می‌گویند مجموع رأی آنها در دور اول از مجموع رأی اصولگرایان بیشتر بود.
من اصلاً بحثم این نیست. بله سال 84 مجموع رأی اصلاح‌طلبان در دور اول بیشتر بود و در سال 92 و 96 هم اصولگرایان بازنده شدند. اما مسأله این است که درباره انتخابات 92 آقای روحانی خودش در مجلس یک بار گفت درست است که من کمتر از 51 درصد رأی آوردم اما نفر بعد از من 12 درصد رأی داشته.  اما بعد از انتخابات 96 ما می‌گوییم رقیب ایشان 40 درصدی است. اصلاً بحث این نیست که اصولگرایان رأی اکثریت را در این دو انتخابات داشتند اما اصولگرایان بین سال 92 تا 96 یک گام بزرگ برداشتند که از چند کاندیدای 12درصدی یا 10 درصدی به یک کاندیدای 40 درصدی رسیدند. درباره مجلس هم انتخابات مجلس دهم روز 7 اسفند برگزار شد و من از قبل اعلام کرده بودم که روز 9 اسفند کنفرانس مطبوعاتی دارم. وقتی نتیجه 7 اسفند درآمد و ما در تهران 30 بر هیچ بازنده شدیم، برخی از مشاوران ما می‌گفتند این نشست خبری را لغو کن و برای مدتی بعد بگذار. گفتم باید برگزار شود و در آن نشست خبری گفتم اصلاح‌طلبان برنده نشده‌اند چون شما فقط نتیجه 30 نفر تهران را می‌بینید و من نتیجه 290 نفر را می‌بینم. گفتند به چه دلیلی این را می‌گویی و من گفتم شما هفتم خرداد بیایید و ببینید که آقای لاریجانی رئیس می‌شود نه آقای عارف. یعنی من دو روز بعد از انتخابات این را گفتم که در تهران آن را به صورت مطلق باخته بودیم. ببینید ریاست جمهوری نتیجه متمرکز دموکراسی است و مجلس نتیجه پخش شده آن. بنابراین درباره همان انتخابات سال 94 هم من معتقدم این حرف که اصلاح‌طلبان انتخابات را بردند اصلاً درست نیست چون اگر درست بود به هر حال آقای عارف یک سال از این چهار سال را باید رئیس می‌شد، اما نشد. ما حتماً در جریان اصولگرا تلاش می‌کنیم که از گذشته درس بگیریم و بر توفیقات خودمان بیفزاییم که نمونه آن را هم عرض کردم که فرق بین چهار نامزد 12 درصدی و 10 درصدی در انتخابات 92 تا یک نامزد 40 درصدی در انتخابات 96 است. اصولگرایان به ریاست جمهوری نرسیدند اما رئیس جمهوری می‌داند دیگر رقیبش 40 درصد رأی دارد نه 12 درصد.
یعنی مهم‌ترین عامل پیروزی اصولگرایان در انتخابات را وحدت می‌دانید؟
بله. مسأله اصلاح‌طلبان هم همین است. یعنی ما در غیبت احزاب قدرتمند همیشه مشکل وحدت را داریم؛ یعنی رسیدن به وحدت یک چیز است و حفظ کردن آن یک چیز دیگر. ما خیلی وقت‌ها می‌رسیم به این وحدت اما زود از دستش می‌دهیم و ناچاریم دوباره 2 سال یا 4 سال بعد برای همان وحدتی که قبلاً داشتیم تلاش کنیم. مشکلات جناح‌های ما برای وحدت زیاد است. مثلاً در کرمان ما دو تا نماینده داریم. از الان 20 نفر می‌آیند و به اسم اصولگرا شروع می‌کنند به فعالیت و نهایتاً جریان اصولگرا به 2 نفر باید برسد. آن 18 نفر بعد از تعیین 2 نفر نهایی که کنار نمی‌روند. آنها تا زمانی که کار تعیین نفرات نهایی تمام نشده می‌گویند ما اصولگراییم اما بعدش چیز دیگری می‌شوند یا مثلاً مستقل وارد می‌شوند و به اسامی دیگر؛ این می‌شود که ما در کرمان 2 نماینده می‌خواهیم اما در انتخابات می‌بینیم 10 تا اصولگرا حضور دارند. اینکه می‌گویند شورای نگهبان مهندسی می‌کند خیلی وقت‌ها به نفع اصلاح‌طلبان می‌شود؛ از آن طرف 2 نفر تأیید می‌شوند و از اصولگرایان 10 نفر و این به نفع اصلاح‌طلبان است.
با این حساب شما نقطه ضعفی در گفتمان و روش‌های سیاست ورزی اصولگرایی نمی‌بینید؟ بخصوص ناظر بر ارتباط با بدنه اجتماعی و کیفیت مواضع نسبت به مسائل فرهنگی و اقتصادی؟
اگر شخصی حقیقی  یا حقوقی در خودش اشکالی نبیند آن روز اول سقوط اش است. اشکال قطعاً فراوان است و حتماً باید اصلاح شود؛ یک جایی ادبیات ما باید اصلاح‌ شود، یک جایی مواضع ما و روش ما. اما همه اینها زمانی نتیجه می‌دهد که در درون اصولگرایی وحدت ایجاد شود و بدون وحدت این اصلاح نشدنی است. شما تصور کنید اصولگرایان چهار لیست بدهند؛ یک لیست بشدت تندرو و رادیکال، یک لیستش هم اینقدر محافظه‌کار است که خیلی کمرنگ در حاشیه می‌نویسد که اصولگراست. موقعی که اینها وحدت کنند خود این مواضع هم تعدیل می‌شود و به هم نزدیک می‌شوند. اگر ما منتظر اتفاقات و اصلاحات هستیم این کار پشت سر وحدت رخ می‌دهد.
این وحدت و همگرایی ائتلافی که شما می‌گویید کم و بیش رخ داده اما تداوم نیافته است.
خیلی به هم نزدیک شدند، یعنی از قبل بیشتر همگرایی پیدا کردند.
یعنی ما در طول 10 مجلس در تهران همواره دو لیست مطرح و عمده داشتیم.
بله در مقاطعی میان دو انتخابات ما تفاوت دیدگاه‌هایی پیدا می‌کنیم و این نیست که سر همه چیز توافق داشته باشیم اما در انتخابات معمولاً به لیست واحد می‌رسیم.
الان مانع وحدت اصولگرایان چیست؟ چون خبرهایی می‌آید مبنی بر اینکه گروهی چون جبهه پایداری خیلی در پروژه وحدت مشارکت جدی ندارند و بیشتر مسائل اختلافی مطرح است. آیا این رابطه دوباره جوش خواهد خورد؟
ما همواره در مذاکرات اصولگرایان چشم‌اندازمان وحدت صد در صدی است. اما اینکه همین الان شما از من سؤال کنید که آیا این دوره به این چشم‌انداز می‌رسید من می‌گویم به طور کامل نه. ما برخی مواقع 70 درصد می‌رسیم بعضی وقت‌ها 90 درصد. همین الان هم احتمال دارد گروهی نیایند و به ما نپیوندند اما آنهایی که نمی‌آیند دیگر یک لیست قابل عرضه نخواهند داشت که دیده و شنیده شود در انتخابات و مورد توجه قرار بگیرد. الان شما پایداری را گفتید، اما من تقریباً یقین دارم به رغم همه اتفاقاتی که می‌گویید پایداری‌ها حتماً در نهایت به پروژه وحدت ما می‌پیوندند. ما تلاش‌مان را برای وحدت می‌کنیم اما همیشه موفقیت ما نسبی است. هیچ وقت هم شکست کامل نخوردیم.
مشکل فعلی با همان پایداری چیست؟ مشکل تاکتیکی دارید یا فلسفی یا اینکه بر سر سهم هنوز کنار نیامدید؟
ما از نظر گفتمانی ممکن است هیچ وقت با پایداری‌ها بر هم منطبق نشویم، اما این مانع وحدت نیست.
الان می‌خواهم ببینیم مسأله بین شما چیست؟
الان مسأله همه اینهاست. همه چیزهایی که گفتید، ما در مجموعه اصولگرایی می‌گوییم همه با هم اما برخی می‌خواهند بگویند همه با من. هیچ کس نیست که مخالف وحدت باشد یعنی همه می‌گویند وحدت خوب است و باید بشود و با وحدت موفقیت‌ها بیشتر است. اما یکی می‌گوید وحدت باید حول من باشد. یکی می‌گوید وحدت باید حول فلان سه موضوع باشد و یکی دیگر هم می‌گوید وحدت یعنی همه مساوی دورهم بنشینیم مثل یک دایره.
خود شما چند سال قبل مطرح کرده بودید که چرا جریان اصولگرا اصرار دارد خودش را عین نظام بداند. منظور از نظام هم عموماً نهادهای حاکمیتی است. اساساً اصولگرایان هیچ انتقادی به این بخش‌ها ندارند و خود شما هم انتقاد کرده بودید که چه لزومی دارد ما همیشه مدافع اینها باشیم. آیا هنوز این احساس پیوستگی و این همانی با نهادهای نظام در جریان اصولگرا وجود دارد؟
این یکی از مشکلات اصولگرایان است که هنوز هم هیچ راه حل مشخصی برای آن پیدا نکرده‌ایم. مثلاً برای انتخابات مجلس دهم 12 هزار نفر ثبت‌نام کردند که 6 هزار نفر آنها رد شدند. من معتقدم با توجه به مواضع خودم حتماً از آن جمع رد شده به درصد قابل توجهی ظلم شده و حتماً هم از آن جمع تأیید صلاحیت شده باز درصدی بوده‌اند که نباید تأیید می‌شدند. خب این انتقاد به شورای نگهبان وارد است، اما یکی می‌آید برای اینکه بتواند سوار بر رأی مردم شود، اگر یک اشتباه هم شورای نگهبان انجام داده باشد همان را علم می‌کند. اما من می‌گویم نقد حتماً هست اما این را هم باید دید که شورای نگهبان 12 عضو دارد و اینها باید 12 هزار پرونده را در یک ماه بررسی صلاحیت کنند. مسأله این است که اصولگرایان نمی‌خواهند این مسائل را یک طرفه علم کنند اما به هر حال طبیعی است که در عملکرد همه نهادها و اشخاص ضعف و نقاط قابل نقد پیدا می‌شود. من اتفاقاً از همین سؤال شما استفاده کنم و بگویم که برای انتخابات آینده یک نگرانی جدی دارم. به هر حال کشور درگیر مسائل و مشکلاتی است که قابل انکار نیستند. تصور من این است که این دوره بالای 15 هزار نفر برای انتخابات ثبت نام کنند. نگرانی من این است که نامزدها تلاش کنند که زمینه نارضایتی موجود در میان مردم را زیاد کنند و در کوره آن بدمند تا بتوانند بر موج آن سوار شوند و رأی بیاورند. این می‌شود یک موج عظیم تخریب، سیاه‌نمایی، ناامیدسازی مردم و دو قطبی‌سازی در کشور. بعد اگر فرض کنیم 6 هزار نفر تأیید صلاحیت شوند هم در نهایت فقط 300 نفر به مجلس می‌رسند، یعنی 5 هزار و 700 نامزد ناکام خواهیم داشت. قبلش هم چند هزار نفر بابت رد صلاحیت ناکام می‌مانند و خود اینها هم باز امکان بازتولید نارضایتی دارند. یکی می‌گوید رأی خریدند، یکی می‌گوید تقلب شد، یکی می‌گوید دزدی شد و... اینها همه‌شان بر موج‌های تخریبی می‌افزاید؛ در حالی که انتخابات باید میدان شادابی و طراوت باشد. ممکن است اگر شما دو اشکال دارید، بنده 10 تا اشکال هم به روند انتخاباتی کشور داشته باشم اما این نباید باعث شود که احساسات مخرب به جامعه تزریق شود.
خود جریان اصولگرا و شما به عنوان یک چهره متنفذ در این جریان برای این نگرانی چه تمهیدی دارید؟
چطور؟
به هر حال بخشی از همین تزریق نارضایتی توسط چهره‌های اصولگرا و تریبون‌های نزدیک به این جریان مثل صدا و سیما صورت می‌گیرد. شما به عنوان فردی که می‌گویید نگران تند شدن و خارج شدن نقدها از چارچوب منطق هستید، فکر می‌کنید جریان اصولگرا چه کار باید برای این وضعیت بکند؟
من اینجا اگر بخواهم بحث سیاسی بکنم باید بگویم که اصلاح‌طلبان که اتفاقاً در این ماجرا از اصولگرایان خیلی جلوتر هستند و جدی‌تر و بی‌محابا‌تر نقد می‌کنند.
من بحثم لزوماً سیاسی نیست.
ولی من اتفاقاً بحثم سیاسی است. من می‌خواهم بگویم اصلاح‌طلبان الان دو گروه هستند. یک عده می‌گویند اساساً روحانی از ما نیست و هر کار که کرده ما نقد می‌کنیم. از ما هم تندتر می‌روند و می‌گویند دولت هم ربطی به ما ندارد و این یک نوع فرار به جلو است. اشکالات را در کشور که کسی نمی‌تواند نفی بکند. به هرحال مشکل بیکاری و گرانی و امثالهم را همه دارند می‌بینند. اما برای اینکه نقدها وارد حوزه تخریبی نشود باید همه همت کنند. من به شخصه هر جا تریبونی داشتم و موقعیتی پیدا کردم، در این زمینه اقدامی انجام دادم. این را باید تبلیغ کرد و مدام گفت و خطرش را گوشزد کرد. من چند وقت قبل یکی از همین بحث‌ها را کرده بودم و نقدی داشتم به صدا و سیما، یکی از مسئولین صدا و سیما زنگ زد به من و گفت این صدا و سیما چه هیزم تری به شما فروخته که شما نقدش می‌کنید. گفتم اگر می‌خواهید بدانید یک مناظره با یکی از مسئولین صدا و سیما و بنده بگذارید تا من بگویم صدا و سیما دارد چه کار می‌کند. مسأله من این است که برخی می‌گردند نقطه ضعفی را پیدا کنند برای علم کردن. نقطه ضعف همه جا هست و اصلاً نمی‌شود آن را انکار کرد. اما باید رعایت خیلی از مسائل را در نقد بکنیم. حتی من به اصلاح‌طلبانی که می‌خواهند سفره خودشان از دولت را جدا کنند هم توصیه می‌کنم که حد نقد مقابل همان دولتی که طرفدارش بودند را رعایت کنند، یعنی بجز تهییج برای رأی آوری حواسمان به تبعات موجی که راه می‌اندازیم هم باشد.
شما اشاره کردید در همه نهادها به هر شکلی ضعف‌هایی هست ولی بحث این است که جریان‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب پایگاه رأیی دارند که در هر صورت به این دو جریان رأی می‌دهند. بخش تأثیرگذار در نتیجه انتخابات معمولاً آن درصد ژله‌ای هستند که نظر ثابتی ندارند و معمولاً نظر قطعی هم برای حضور در انتخابات ندارند. نقدی که وارد می‌شود این است که چرا جریان اصولگرا درباره دغدغه‌ها و مسائل این بخش ورود نمی‌کند؟ چرا در مسائلی مثل فیلترینگ، ورود زنان به ورزشگاه، سن ازدواج و... اصولگرایان تصور می‌کنند اگر نهادهای انتصابی نظر منفی دارند، آنها هم باید حتماً مخالفت کنند.
اینها اتفاقاً از نظر رأی انتخاباتی برای اصولگرایان مضر است. اصولگرا می‌گوید من یک سری اصول دارم و از این اصول عدول نمی‌کنم، ولو اینکه رأی نیاورم. یک گروه تندتری حتی می‌گویند ما نامزد خودمان را معرفی می‌کنیم، مردم می‌خواهند رأی بدهند، می‌خواهند ندهند. ما با اینها هم بحث داریم و می‌گوییم کاندیدای اصلح شما برای انتصاب خوب است نه برای انتخابات. چون در انتخابات یک طرف ماجرا رأی است و اگر شما 300 تا نامزد معصوم هم پیدا کنید که اینها نتوانند رأی بیاورند، این که نامش فعالیت سیاسی نیست. این یک بحث دیگری است. اما در جریان های اصولگرایی برخی وقت‌ها ما می‌گوییم اگر بخواهیم رأی بیاوریم، باید چهار تا از اصول اصلی خودمان را هم کنار بگذاریم. اینجاست که دیگر اصولگرایان این را قبول ندارند. یعنی حتی برخی جاها می‌دانیم برخی مواضع اصولی ما به ضررمان در رأی تمام می‌شوند اما نباید آنها را کنار بگذاریم. البته یک نکته دیگر هم داشته باشیم؛ ما در همین انتخابات مجلس حدود 165 حوزه انتخابیه تک نماینده داریم که در این حوزه‌ها اشخاص حقیقی با هم رقابت می‌کنند و اصلاً تأثیرگذاری  جریان‌های سیاسی  خیلی کمرنگ هستند.
ناظر به همین بحث که نباید فضای انتخابات به سمت سیاه‌نمایی و انگ زدن‌ها برود، در دوره اخیر برخی دوستان شما در جریان اصولگرایی تقسیم‌بندی جدیدی مبنی بر جریان انقلابی و غیرانقلابی درست کرده‌اند. مشخصاً آقای حدادعادل از این تقسیم‌بندی حرف زده ‌است، یا تقسیم‌بندی ارزشی و غیرارزشی داریم. این تقسیم‌بندی‌ها ناظر به چیست؟ ناظر به این است که رقبای شما انقلابی یا ارزشی نیستند؟
اینها همه اسم است؛ مثلاً ما یک گروهی داریم با عنوان خط امامی. اگر از آنها سؤال کنید که آیا شما دیگران را خط امامی نمی‌دانید پاسخ منفی می‌دهند. این اصلاً معنای این ندارد که بقیه در خط امام نیستند.
مسأله این است که پشت اکثر این اسامی یک اقدام عملی هم هست؛ یعنی وقتی می‌گویند انقلابی، به معنای واقعی کلمه گروه مقابل را ضد انقلابی می‌دانند و حتی همین بخش را هم به زبان آورده‌اند.
من اتفاقاً نمی‌دانم چرا دوستان اصلاح‌طلب اینها را به خودشان می‌گیرند. ما می‌توانیم بگوییم انقلابی و غیرانقلابی. غیر انقلابی با ضد انقلابی فرق دارد و یکی نیستند. حتی در زمان جنگ می‌توان گفت تنها 10 درصد خانواده‌ها بودند که تمام وجودشان را برای جبهه‌ها گذاشته بودند. اما این به معنای آن نبود که بقیه جامعه ضد جنگ و ضد دفاع بودند. در همین شرایط و معطوف به انتخابات پیش رو  یک نفر از چهره‌های اصلاح‌طلب گفته  که شعار ما باید این باشد که «می‌خواهم زندگی کنم.» بالاخره یک عده از مردم هستند که نمی‌خواهند به معنای رایج آن انقلابی باشند. اینها ضد انقلاب هم نیستند و اگر از آنها مثلاً رأی بگیریم که می‌خواهید نظام عوض شود اکثراً رأی منفی می‌دهند، اما  مسأله اینها این است که نمی‌خواهند به سبک برخی بچه حزب‌اللهی‌ها انقلابی باشند یا با آن سبک زندگی کنند. این طبیعی است و ما باید افرادی که نمی‌خواهند انقلابی باشند یا غیرانقلابی هستند را بپذیریم. اینها بخش مهمی از جامعه ما هستند و می‌خواهند زندگی کنند و مشکلی به معنای اساسی با نظام ندارند، حتی حاضر هستند پای آن هم جاهایی بایستند اما سبک زندگی خودشان را می‌خواهند. بله من قبول دارم که نباید هی بگوییم اینها خطر هستند، این بزرگنمایی بی جهت است. حتی من جلوتر بروم؛ در میان اپوزیسیون خارج از کشور و حتی وابسته به رژیم سابق هم افراد زیادی هستند که می‌گویند جمهوری اسلامی باید بماند، اردشیر زاهدی و داریوش همایون مگر همین حرف را نزدند؟ خب شاید حرف آنها از روی اعتقاد عمیق نباشد و تاکتیکی باشد اما این مهم است. اینها به نظام علقه ندارند اما چون ایران را دوست دارند می‌دانند جز این نظام هیچ آلترناتیوی برای نگه داشتن کشور وجود ندارد. بنابراین من معتقدم درجه بندی مردم بر این اساس کار خوبی نیست. غیر انقلابی‌ها بخش مهمی از جامعه هستند و باید آنها را به رسمیت بشناسیم. البته من معتقدم خود کسانی هم که دسته‌بندی ارزشی و غیرارزشی را مطرح می‌کنند، متوجه هستند که غیرارزشی بودن یا غیرانقلابی بودن به معنای ضد انقلاب بودن نیست و اینها دو تا مفهوم جدا هستند. مثلاً در مورد حجاب ممکن است بسیاری از خانم‌ها به این معنا که یک تار موی آنها هم دیده نشود، حجاب را رعایت نکنند و آن را قبول نداشته باشند. اما اینکه با عقب بردن روسری بخواهند بگویند ما می‌خواهیم علیه نظام فعالیت کنیم و نظام را سرنگون کنیم، چنین نیست. سبک زندگی آنها چنین است.
اما درست برخورد با همین سبک زندگی تقابل‌هایی در حوزه اجتماعی ایجاد کرده است.
بله به هر حال قبول دارم تقابل‌هایی ایجاد شده که خوب نیست.
به نظر می‌رسد اصولگرایان به جای تکیه بر برنامه‌های ایجابی همچنان بر برخی برنامه‌های سلبی اصرار دارند. البته شما هم ممکن است بگویید اصلاح‌طلبان هم برنامه‌ای ندارند، ولی احساس می‌شود که اصولگرایان امیدوار به برخی رویدادها و شرایط برای انتخابات هستند. به طور مثال آقای حدادعادل اخیراً گفته بود 60 درصد مردم از دولت ناراضی هستند و این برای ما یک موقعیت است. این مسأله نداشتن برنامه ایجابی و راهکار عملی چقدر نقطه ضعف برای جریان اصولگراست؟
متأسفانه این آسیب هست که انتخابات در ایران بیشتر از آنکه مبتنی بر برنامه، شعور و مطالبه‌گری منطقی باشد مبتنی بر هیجان است. چند دوره است که مناظره‌های میان نامزدهای ریاست جمهوری بسیار جذاب هستند و شاید 80 یا 90 درصد ایرانی‌ها این مناظره‌ها را می‌بینند. اما من معتقدم و قبلاً هم گفتم که اگر شورای نگهبان کوتاه بیاید و برخی را تأیید کند، برای دور آینده یک «شو من» هم می‌تواند رئیس جمهوری شود چون هرکس بتواند طرف مقابل را لوله کند یا رکبی به او بزند  یا بگم بگم راه بیندازد موفق می‌شود. یعنی در فضای انتخاباتی ایران اگر هم برنامه‌ای داده شود، شنیده نمی‌شود. حداکثر برنامه‌ای هم که می‌دهند، این است که طرف مثلاً می‌گوید من مشکل مسکن را حل می‌کنم. اینکه چطور و با چه راهی معلوم نیست. درباره دولت نهم و دهم هر که می‌نشیند فقط نقد می‌کند. مثلاً درباره مسکن مهر من خودم خیلی نقد دارم، از نوع سیاستگذاری و اجرا و همه مسائل دیگر. اما فقط دو جمله در دفاع آن می‌گویم؛ مسکن مهر عده‌ای را خانه‌دار کرد که اینها جد اندر جد خانه نداشتند و برای نسل‌های بعد هم امید خانه‌دار شدن نداشتند. اما خب غیر از همه نقدهای دیگر حداقل ده درصد هم بار تورمی به کل کشور وارد کرد. یعنی وقتی می‌خواهیم نقد کنیم باید اگر یک حسن هم هست بگوییم. اما در تبلیغات انتخاباتی خبری از این جور چیزها نیست. متأسفانه در انتخابات ایران وضعیت طوری شده افرادی که از نظر ما صالح و کاربلد هستند و می‌دانند باید در مجلس چه کنند، هر چه از آنها درخواست می‌کنیم وارد نمی‌شوند. می‌گویند اصلاً حاضر نیستیم وارد شویم.
شما خودتان هم به همین دلیل نمی‌خواهید بیایید؟
نه من دلایل دیگری دارم که نمی‌آیم.
بعد از ماجراهای اخیر برای آیت‌الله آملی لاریجانی، برخی تحلیل کردند که این اتفاقات تأثیری هم در وضعیت علی لاریجانی و تصمیمات انتخاباتی او خواهد داشت. شما با این تحلیل موافقید؟
بالاخره اینها تأثیر خود را می‌گذارند و باعث تغییر شرایط می‌شوند. اگر حتی کسی در کشور اسمش باهنر بود و برایش مشکلی پیش می‌آمد قطعاً مشکل او  روی من هم تأثیر منفی می‌گذاشت. حالا اینکه آقایان لاریجانی با هم برادر هم هستند. عده‌ای هم می‌گویند برخی درصدد این هستند که خانواده لاریجانی‌ها را از میدان سیاست حذف کنند که باید ببینیم در آینده چقدر این صحت دارد. اما اینکه این تأثیر صد درصد باشد قطعاً این طور نیست. درباره آینده و مثلاً انتخابات 1400 هم اینقدر شرایط متحول و متغیر خواهد بود و اینقدر رویداد جدید داریم که اصلاً نمی‌شود از الان هیچ پیش‌بینی داشت.
شما خودتان نشانه‌هایی از اینکه برخی برنامه‌ریزی شده تلاش دارند خانواده لاریجانی‌ها را حذف کنند، دیده‌اید؟
به هر حال وقتی مسائل این طور پیش می‌رود و مطرح می‌شود و به مجموعه‌ای حمله می‌شود، مشخص است که بی جهت نیست؛ بخصوص که مجموعه خانواده لاریجانی هم یکدست و یکپارچه فرض می‌شود در حالی که این گونه نیست.  یعنی اگر برادران لاریجانی اختلاف ‌نظرها و اختلاف سلیقه‌هایی هم با هم داشته باشند که دارند، کسی این را نمی‌بیند. من بارها گفته‌ام اگر در فلان شهرستان امام جمعه‌ای که منتسب به اصولگرایان است حرفی بزند، من باهنر در تهران که اصلاً اسم آن فرد را هم شاید ندانم باید جواب پس بدهم.
و سؤال آخر اینکه در برنامه‌های وحدت اصولگرایان جایی برای آقای احمدی‌نژاد هست؟
نه، آقای احمدی‌نژاد به معنای خودش و حلقه منسوبی که دارد جایی در این برنامه ندارد. شاید برخی افرادی که قبلاً با ایشان همکار بودند و یا رابطه‌ای داشتند در برنامه باشند  یا حتی برخی کسانی که به شورای اصولگرایی دعوت می‌شوند هم نیم نگاهی به ایشان داشته باشند و بدشان نیاید که از ظرفیت ایشان هم استفاده کنند. اما به عنوان شخصیت حقوقی در شورای اصولگرایی آقای احمدی‌نژاد  یا نماینده‌های مستقیم ایشان جایی ندارند.

رضوانه رضایی‌پور
خبرنگار
تریبون‌های نماز جمعه در کنار صدا و سیما یکی از کانون‌هایی است که دولت روحانی در آنجا مورد انتقاد قرار می‌گیرد، البته که انتقاد حقی عمومی است و اگر از تریبون نماز جمعه هم انتقادی بر مجموعه عملکرد دولت وارد شود، اتفاق عجیب و غریبی نیست؛ اما بحث در آن است که گاهی این تریبون و مطالب مطرح شده در آن از سوی خطیبان و البته عموماً سخنرانان پیش از خطبه از حد نقد فراتر می‌رود. مضاف بر آنکه دولت هم برای پاسخگویی به همین نقدها یا ارائه عملکرد و تبیین برنامه‌های خود از این تریبون عمومی سهمی درخور ندارد. جدیدترین نمونه ادعاهای علیرضا پناهیان از واعظان مخالف دولت در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران است که بعد از مجلس این بار دولت، دیگر نهاد انتخابی را آماج حملات خود قرار داد. در حقیقت برای تریبون‌های نماز جمعه هم همچون صداو سیما این فرض حاکم است که همه نهادها و دستگاه‌های مختلف کشور بجز مجموعه قوه مجریه وظایف قانونی خود را بخوبی انجام می‌دهند و لذا نقدی بر آنها وارد نیست و این تنها دولت است که مسبب همه مشکلات معرفی می‌شود. با این حال اگر چنین فرضی هم وجود دارد، انتظار آن است که دولت هم سهمی از این تریبون عمومی داشته باشد تا به سؤالات و ابهام‌های منتقدان پاسخ دهد و از عملکرد خود دفاع کند. اما در بررسی نماز جمعه‌های تابستان تهران که مجموع آنها 13 هفته می‌شود سهم دولتی‌ها از سخنرانان پیش از خطبه فقط دو هفته بوده آن هم در سطح معاونان وزیر. قابل تأمل‌تر آنجاست که در هفته دولت هم هیچ نماینده‌ای از پاستور  راهی به نماز جمعه نیافت؛ جایی که می‌طلبید سخنگوی دولت به عنوان سخنران پیش از خطبه دعوت شود. اما در همین مناسبت در اقدامی به دور از انتظار سرهنگ سیدحمیدرضا قریشی فرمانده بسیج ادارات و وزارتخانه‌های سپاه محمد رسول الله(ص) به عنوان سخنران پیش از خطبه‎های نماز جمعه تهران پشت تریبون ظاهر شد و درباره «میز خدمت» به مناسبت هفته دولت سخنرانی کرد! حال آنکه در تیرماه و به مناسبت هفته قوه قضائیه حجت‌الاسلام محسنی اژه‌ای معاون اول این قوه سخنران پیش از خطبه‌ها بود که در سخنرانی خود علاوه بر موضوع مناسبتی مواضعی در حوزه سیاست خارجی و مذاکرات هسته‌ای هم داشت! با وجود انتقادات گسترده مخالفان دولت از دستگاه دیپلماسی که بخشی از آنها از همین تریبون نماز جمعه هم هر هفته بیان می‌شود، اما هیچ گاه یکی از معاونان وزارت خارجه یا کارشناسان این وزارتخانه برای ارائه گزارش یا تحلیل و توضیح درباره مسایل و وضعیت موجود به نماز جمعه دعوت نشده و آن زمانی هم قرار شده بحث در این باره انجام شود، سعدالله زارعی از کارشناسان منتقد دولت در حوزه سیاست خارجی دعوت می‌شود. بنابراین و براساس جدول مقابل می‌توان گفت که سهم دولت از تریبون نماز جمعه تقریباً هیچ است.

نماز جمعه؛ کانون وحدت

محمدتقی رهبر
امام جمعه موقت اصفهان
به عنوان خطیب موقت نماز جمعه اصفهان، سیاست‎ها، روش و خط مشی خود را دارم و بر همین مبنا تاکنون تلاش کرده‎ام که سخنانم به گونه‏ ای نباشد که منشأ اختلاف، تنش و طرفداری از یک جناح سیاسی شود. نماز جمعه علاوه بر جنبه عبادی- سیاسی‎ای که دارد، کانون وحدت است. در مباحثی که مطرح می‌شود و غالباً سیاست کشور، فرهنگ، جامعه و حکومت را مورد نقد قرار می‌دهد، باید روش استدلالی و منطقی مد نظر باشد تا مؤثر واقع شود. ممکن است انسان در جاهایی تند عمل کند اما روش صحیح این است که اگر حول مباحث سیاسی سخنرانی می‎کند و حتی اگر انتقادی هم دارد، جانب انصاف را در آن رعایت کند. در این صورت است که هم سخنان، مؤثر واقع می‎شود و هم منشأ اختلاف نخواهد شد و البته با زدن حرف‏های هیجانی و بیان آن با توپ و تشر کاری از پیش نمی‎رود.
این توصیه چه از سوی خطیب جمعه و چه درخصوص سخنرانان قبل از خطبه‏ های نماز جمعه اگر رعایت شود، اگر حرف‎های منطقی زده شود همان مخاطب نیز بهتر می‎پذیرد تا اینکه با توپ و تشر و برخوردهای تند باشد. حتی خداوند وقتی موسی را نزد فرعون می‏‌فرستد، می‎گوید نرم صحبت کنید شاید مؤثر واقع شود. ما همه مسلمان هستیم و زیر یک چتر و پرچم قرار داریم. مجلس و دولت و مجموعه‎های نظام باید با هم همدلی داشته باشند. انتقادات و تذکراتی هم که انجام می‏ شود، سازنده باشد و به هیچ روش تفرقه‎انگیزی دامن زده نشود. در این صورت است که دشمنان ما هم از جدال‎های لفظی برخی افراد سوء استفاده نمی‎کنند. در پیش گرفتن روش اعتدال منطقی بهترین روش در برگزاری نماز جمعه‎ها است. سخنران حقایق را بگوید، از مشکلات نام ببرد و راهکار هم ارائه کند. نگارنده نسبت به هیچ خطیبی اظهار نظر خاصی نمی‏ کنم اما معتقدم اگر این گونه باشد، مؤثرتر و بیشتر به نفع مصلحت نظام خواهد بود.
اما آنچه که بعضاً در مورد اخبار نمازهای جمعه بحث برانگیز
می‏ شود سخنرانی‎های پیش از خطبه‎ها است. انتخاب سخنران و تناسب او با مناسبت های مختلف از سوی ستاد نماز جمعه انجام می‎شود و اگر تاکنون خیلی نتوانسته موازنه خوبی در انتخاب سخنرانان ایجاد کند، به همین تشکیلات باز می‏ گردد. البته به نظر هم نمی‎رسد محدودیتی درخصوص دعوت از مهمانان وجود داشته باشد. هرچند گاهی افرادی از مقامات دولتی، پیش از خطبه‎های نماز جمعه سخنرانی کرده و مسائل مختلف سیاسی، فرهنگی،‎ اقتصادی و اجتماعی را مطرح می‎کنند اما به نظر می‎رسد سهم زیادی از این تریبون به آنان تعلق نگرفته است. بهتر است که در مناسبت‏ هایی که در تقویم به ثبت رسیده، افراد به ترتیبی انتخاب شوند که مشکلات عامه مردم را به زبان بیاورند؛ سخنانی که در راستای منافع ملی باشد نه اینکه بخواهد مشکلی بر مشکلات کشور اضافه کند.

خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، با برگزاری منظم تمرین‌های مشترک در پایگاه هوایی شهید عبدالکریمی بندرعباس در استان هرمزگان، خود را برای برگزاری سومین رژه مشترک هوایی ارتش و سپاه در 31 شهریورماه آماده می‌کنند. تاکنون دو تمرین مشترک این نیروها بر فراز آب‌های خلیج فارس برگزار شده، تمرین‌هایی که در آن جنگنده‌های شکاری و تاکتیکی، جنگنده‌های بمب‌افکن و هواپیماهای شناسایی، ترابری و سوخت‌رسان از هر دو نیروی ارتش و سپاه حضور داشتند.
به گزارش روابط عمومی ارتش جمهوری اسلامی، این رژه مشترک که امیر سرتیپ عزیز نصیرزاده، فرمانده نیروی هوایی ارتش هدف از آن را «قدرت نمایی» توصیف کرد، درحالی با گستردگی سکانداران‌های دو نیروی مسلح کشورمان برگزار می‌شود که همزمان کشورهای فرامنطقه‌ای تلاش می‌کنند بر تنور خصومت‌ها در منطقه خلیج فارس بدمند.  به همین دلیل است که امیر سرتیپ خلبان حمید واحدی جانشین فرمانده نیروی هوایی ارتش پیام این رژه مشترک هوایی را «صلح و دوستی برای کشورهای دوست و همسایه و ایجاد امیدواری در میان علاقه‌مندان و دوستداران نظام جمهوری اسلامی ایران در منطقه» دانست و تأکید کرد: «ما معتقدیم امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز تنها به دست کشورهای منطقه حاصل خواهد شد و حضور بیگانگان در منطقه لطمات جبران‌ناپذیری را متوجه ساختار امنیتی این شاهراه بین‌المللی خواهد کرد و صدمات جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت.» او درعین حال با اشاره به اینکه در این رژه مشترک هوایی انواع هواپیماهای شکاری بمب‌افکن سنگین، ترابری سبک، گشت و شناسایی دریایی و بالگرد از نهاجا، نداجا و نیروی هوافضای سپاه حضور خواهند داشت، هدف دیگر برپایی این رژه را نمایش اقتدار و توانمندی نیروهای مسلح و نیز ایجاد وحدت و همدلی در بین نیروهای ارتش و سپاه دانست. نکته دیگر این رژه هوایی، نمایش توانمندی‌های نظامی داخلی است، چنان که امیر سرتیپ خلبان حمید واحدی تأکید کرد که امروز «تمام آموزش‌ها، ساخت و تولید تجهیزات، قطعات تند مصرف و گلوگاهی، بمب‌های‌های هوشمند و نقطه‌زن و سایر تجهیزات ما همگی بومی است.» درباره اهمیت تاکتیکی و استراتژیک برگزاری این رژه هوایی، فرمانده نیروی هوایی ارتش گفت که رژه هوایی نوعی قدرت نمایی و حاصل آموزش‌های با کیفیت و طرح‌ریزی‌های عملیاتی بسیار قوی است. امیر سرتیپ عزیز نصیرزاده با بیان اینکه نیروی هوایی نیز در چنین برنامه‌هایی به صورت پرواز جمع یا پرواز تک فروندی، مانور‌های آکروباتیک اجرا می‌کنند، افزود: هدف پرواز‌های رژه‌ای، قدرت نمایی است؛ پرواز‌های جمع از ظرافت‌های بسیار بالایی برخوردار است و خلبان این نوع پرواز‌های رژه‌ای، هنرمندی است که نقش لیدری و رهبری را برعهده دارد. این خلبان‌ها باید بسیار حساس، ظریف و هنرمندانه پرواز کنند، چراکه چند فروند هواپیمای نظامی هم در اطراف بال جنگنده‌ به پرواز درمی‌آیند.  
فرمانده نیروی هوایی ارتش با بیان اینکه خلبان‌‌های جنگنده‌ها باید به تمامی نوسان هوایی، گردش‌ها و حرکت‌های هواپیمای لیدر دقت کنند، گفت: ظرافت در چنین پروازهایی، مجموعه جنگنده‌ها را به صورت گروهی واحد و توانمند نمایش می‌دهد که حاصل تلاش، آموزش با کیفیت لجستیکی، فنی و مهندسی و طرح‌ریزی عملیاتی بسیار قوی سال‌های گذشته خلبان‌هاست. در این رژه، انواع هواپیماهای نظامی و ترابری ایران حضور خواهند داشت که اف4، میراژ و سوخو22 از جمله این جنگنده‌ها هستند.

فریبا خان احمدی
خبرنگار
در دو روز گذشته و بعد از ماجرای دستگیری دانشجوی قلابی دندانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی ماجرای فروش چند صد میلیونی صندلی‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی با عنوان دانشجویان انتقالی خارج از کشور جنجال زیادی در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌های رسمی به پا کرده است. هر چند مدیران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بلافاصله بعد از انتشار خبر حضور دختر غیر دانشجو در این دانشکده به ازای پرداخت 500 میلیون تومان پول به‌حساب دانشکده را تکذیب و اعلام کردند مدارک مستندی دال بر دانشجو بودن وی در این دانشگاه وجود ندارد اما با وجود این اخبار رسیده از سوی تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی حکایت از تخلفات سیستماتیک مشابه این ماجرا دارد. عده‌ای از مسئولان رده بالا از موارد مشابه دیگر در این دانشگاه و چند دانشگاه دولتی، پردیس بین‌الملل و رد و بدل میلیارد‌ها تومان پول با مبدأ و مقصد مبهم سخن می‌گویند. اظهار نظر‌هایی مبنی بر فروش صندلی‌های پزشکی توسط برخی شرکت‌ها و زیر مجموعه‌های وزارت بهداشت، حجم بالای حضور دانشجویان پولی در کنار پذیرفته شدگان سهمیه‌های آزاد در دانشگاه‌های دولتی، دخالت مخوف مافیای کنکور در این ماجرا و ارتباط مالی سنگین با دلال‌های علمی در داخل و خارج کشور از سوی برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌گوش می‌رسد. به‌طوری که محمود صادقی نماینده مجلس شورای اسلامی در تویئتی مدعی شده است که باندهای فروش صندلی با صدا و سیما و مؤسسات آموزش کنکور سر و سری دارند. او در گفت‌و‌گو با یکی از سایت‌های خبری به وجود فساد در سیستم پذیرش دانشجویان پزشکی اشاره کرده و گفته است؛ ظاهراً یک جریان فسادی وجود دارد که صندلی‌های رشته‌های پزشکی را به فروش می‌رسانند و ما گزارش‌های ابتدایی در این باره داریم و می‌خواهیم وزارت بهداشت را نیز درگیر موضوع کنیم تا بتوانیم موضوع را برطرف کنیم. از سوی دیگر عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در واکنش به ماجرای صندلی فروشی در دانشگاه‌ها صراحتاً اعلام کرد اگر ملاک ورود به دانشگاه پول است، کنکور را جمع کنند و صندلی‌های دانشگاه را به مزایده بگذارند و چوب حراج بزنند تا هر کس پول بیشتری دارد رشته مطلوب تری انتخاب کند. در همین رابطه سید امیر حسین قاضی‌زاده هاشمی از سازمان سنجش به‌عنوان مسئول تحصیلات تکمیلی درخواست کرده مراقبت کند تا در این زمینه تخلفی صورت نگیرد. او همچنین در واکنش به موضوع وجود دانشجویان قلابی در دانشگاه‌های علوم پزشکی از اعضای کمیسیون آموزش و بهداشت مجلس خواست به موضوع ورود و ابعاد آن را مشخص کنند.
 بعد از انتشار اخبار مربوط به فروش نجومی صندلی‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی وزیر بهداشت نیز روز گذشته در توئیترش نوشت: تاکنون نتایج مهمی در این زمینه حاصل شده است و بزودی به قوه قضائیه ارسال خواهد شد.
دکتر سعید نمکی در ادامه توئیت خود آورده است: سه ماه قبل پس از مقابله با اخلال گران در حوزه دارو، دستور برخورد با جریان‌های فساد در کنکور پزشکی و فروش صندلی دانشگاه را هم صادر کردم. عوامل قدرت و فساد در هر سطح و جایگاه بدانند ما تا آخر این راه خواهیم رفت. در حالی که ادعا می‌شود افرادی هستند که برای ثبت‌نام در دانشگاه‌های علوم پزشکی رقمی بین 300 تا 500 میلیون تومان می‌گیرند و نام افراد را وارد سیستم دانشگاه می‌کنند اما معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هر گونه خرید و فروش صندلی در این دانشگاه را رد کرد و فروش صندلی و ورود بدون کنکور در رشته‌های علوم پزشکی را شایعه خواند و گفت: هیچ راهی جز کنکور برای ورود به دانشگاه وجود ندارد.
دکتر محسن ضیایی درباره فروش صندلی با عنوان دانشجویان انتقالی از خارج از کشور به دانشگاه‌های زیر مجموعه وزارت بهداشت به «ایران» گفت: تاکنون هیچ مورد تخلفی در این زمینه به حوزه معاونت آموزشی گزارش نشده است. دانشگاه از طریق آزمون سراسری کنکور که سازمان سنجش کشور برگزار می‌کند دانشجویان پزشکی را جذب می‌کند. دانشگاه نیز بعد از ثبت‌نام، دانشجو را برای صدور شماره و کارت دانشجویی به معاونت آموزشی و دانشجویی دانشکده معرفی می‌کند.
او با اشاره به اینکه جذب دانشجویان سازو کار و روند خاص خود را دارد، افزود: بعد از آنکه همه مراحل قانونی جذب دانشجو بعد از کنکور سراسری طی شد مجدداً تمام این مراحل برای حضور دانشجویان در دانشگاه‌ها از سوی وزارت بهداشت چک می‌شود علاوه بر این دانشجویان پذیرفته شده در سال دوم آموزش علوم پزشکی، در آزمون علوم پایه وزارت بهداشت شرکت می‌کنند. او با بیان اینکه دانشجویان ورودی دانشگاه علوم پزشکی بعد از ورود به دانشگاه چهار مرتبه دیگر نیز در آزمون‌های وزارت بهداشت شرکت می‌کنند، عنوان کرد: بعد از آزمون علوم پایه مجدداً ازموش دیگری از آنها گرفته می‌شود قبل از فارغ‌التحصیلی نیز در آزمون جامع شرکت می‌کنند و در نهایت آزمون دیگری برای اخذ شماره نظام پزشکی از دانشجویان پزشکی گرفته می‌شود و مراحل پذیرش‌شان مجدداً چک می‌شود.
او درباره شائبه واگذاری صندلی‌های دانشکده‌های علوم پزشکی در ازای گرفتن پول‌های میلیونی از دانشجویان انتقالی نیز گفت: وزارت بهداشت در پذیرش دانشجویان انتقالی خارج از کشور زیاد مقاومت می‌کند چرا که پذیرش دانشجو علاوه بر فضای آموزشی امکانات زیادی می‌خواهد در واقع آموزش دانشجوی پزشکی فقط ایجاد یک صندلی نیست بلکه آزمایشگاه، کارگاه، بیمارستان و درمانگاه نیاز دارد.

گروه جهان – گویا کشته شدن هر روزه غیرنظامیان افغان در حملات گاه و بیگاه طالبان کم بود که بامداد روز پنجشنبه یک پهپاد امریکایی هم به جان غیرنظامیان افغان افتاد و جان 30 کشاورز بیگناه را در ولایت ننگرهار گرفت و 40 نفر دیگر را زخمی کرد. این حمله پهپادی که مقامات امریکایی تأیید کرده و مسئولیت آن را برعهده گرفتند، در روزی رخ داد که در ولایت زابل افغانستان نیز بر اثر انفجار یک خودرو بمب‌گذاری شده توسط طالبان 39 نفر کشته و 140 نفر دیگر زخمی شده بودند تا مجموع کشته و زخمی‌های روز پنجشنبه به 249 نفر برسد.
به‌گزارش سایت روزنامه افغانستانی هشت صبح، مقام‌های محلی در ولایت ننگرهار اعلام کردند، ساعت یک بامداد روز پنجشنبه به وقت محلی یک هواپیمای بدون سرنشین به غیرنظامیانی که مشغول جمع‌آوری محصول خود در روستای «تنگی وزیر» منطقه «خوگیانی» بودند حمله و آنها را بمباران کرد. نیلوفر عزیز، عضو شورای ولایتی ننگرهار گفت، در این حادثه ۳۰ نفر کشته و ۴۰ نفر دیگر زخمی شدند. سهراب قادری، یک عضو دیگر شورای ولایتی ننگرهار نیز این حمله و آمار تلفات قربانیان را تأیید کرد. سخنگوی نیروهای امریکایی در افغانستان نیز تأیید کرد، امریکا چنین حمله پهپادی انجام داده اما هدفش غیرنظامیان نبوده‌اند بلکه تخریب مخفیگاه‌های نیروهای داعش بوده است.
تنها 4 ساعت پس از این حمله پهپادی یعنی حوالی ساعت 5 صبح روز پنجشنبه طالبان در ولایت زابل مقابل یک بیمارستان یک خودرو بمب‌گذاری شده را منفجر کرده و جان 39 نفر را گرفتند و 140 نفر دیگر را زخمی کردند. گل‌اسلام سیال، سخنگوی والی زابل گفت، در میان زخمی‌ها، کودک و زن دیده می‌شود. تصاویری که از این حادثه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، نشان می‌دهد، قدرت انفجار بسیار بالا بوده و باعث تخریب کامل ساختمان بیمارستان شده است.
طالبان ادعا کرده هدف این حمله ساختمان سازمان اطلاعات ملی در شهر قلات، مرکز ولایت زابل بوده و برخی از افسران امنیت ملی در این حمله کشته شده‌اند.

جمال عرف، معاون سیاسی وزیر کشور و رئیس ستاد انتخابات روز پنجشنبه در نشست با اقشار و گروه‌های مختلف مردم چهارمحال و بختیاری، گفت: «اگر شرایط موجود را حفظ کنیم به جرأت می‌توان گفت بخش‌هایی از سیاست‌های امریکایی‌ها تغییر خواهد کرد، بنابراین مشارکت و حضور مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی را باید افزایش داد». به‌ گزارش ایسنا، عرف مقابله با تهدیدهای خارجی و آسیب‌های داخلی و افزایش انسجام ملی و اجتماعی را از جمله اولویت‌های معاونت سیاسی وزارت کشور دانست.

علی ربیعی
سخنگوی دولت
امسال در نمایشگاه کتاب، کتاب «تاوان یک مادر» نوشته «سو کلبولد» را دیدم. این کتاب درباره یک تراژدی است که جامعه امریکا را لرزاند. «تاوان یک مادر» داستان دو دانش‌آموز دبیرستانی است که به دبیرستان رفته و همه همکلاسی‌های خود را به گلوله بسته و سپس خودکشی کردند. مادر یکی از این دو نوجوان در این کتاب، مطالعه قابل تأملی درخصوص علل و نقش خود و خانواده، گروه دوستان، مدرسه و جامعه در بروز این اتفاق ارائه کرده است. تاوان یک مادر، درباره این است که اگر به نوجوانان، مسائل و حساسیت‌های آنان در زمان مناسب خودش توجه نکنیم، حاصل چیزی جز تراژدی نیست. «تاوان یک مادر» درباره غفلت مادرها و به یک عبارت، استعاره‌ای از غفلت جوامع درباره افرادی است که در آن زندگی می‌کنند. حاصل چیزی جز یک پیامد تلخ نیست. تاوان یک مادر شاید تعبیر دیگری از حرف زنده یاد شریعتی هم باشد که گفت «پدر، مادر، ما متهمیم!»  خودکشی را باید تقبیح کرد و هر انسانی را از آن بر حذر داشت، اما هر مورد از خودکشی را هم باید جدی گرفت و درباره آن اندیشید، سخن گفت و تحلیل کرد. به اعتقاد من، مرگ جانسوز سحر خدایاری فارغ از هیاهوها نیاز به کالبدشکافی به سیاق «تاوان یک مادر» دارد. ماجرای سحر نتیجه سیاست‌های اجتماعی، هنجارها و ارزش‌گذاری‌ها، خانواده، گروه‌های اجتماعی و رفتارها و نگرش‌های خود اوست. شناخت ترکیبی از عوامل مبتنی بر روانشناسی فردی و اجتماعی، تحول مسائل اجتماعی، تغییرات ارزشی، سبک زندگی و حتی تحولات دینداری و نیز کیفیت سیاستگذاری‌های فرهنگی و اجتماعی و… برای درک و تبیین این مسأله نیاز است. سعی می‌کنم در یک تبیین ساده، ماجرای سحر را در چهار برداشت تحلیل کنم.
برداشت اول: روش اعتراض
رفتن دختران به ورزشگاه که امری ساده در سیاست اجتماعی است با برداشت‌های محدود، ترکیب شده و به هنجار و ارزش دینی و اجتماعی تبدیل می‌شود و رفتن دختران به ورزشگاه را به امری تابویی و نوعی هنجارشکنی بدل می‌کند و این در حالی است که هیچ منع قانونی علیه آن وجود ندارد.
در چنین شرایطی، سحر اقدام به هنجار شکنی می‌کند. براستی اگر سازوکاری برای بیان اعتراضات و گرفتن پاسخ یا توجیه لازم وجود می‌داشت وسوسه شوم خودسوزی می‌توانست خود را در قالبی به ظاهر «اعتراضی» عرضه کند؟
تا اینجای کار، سحر مرتکب یک اشتباه شد. درس اول این حادثه تلخ آن است که نوجوانان و جوانان باید بیاموزند که قوانین و هنجارها را حتی اگر آن را نمی‌پسندند رعایت کنند. راه تغییر قوانین، شکستن آنها نیست. درس اول برای سیاستگذاران این است که ما در طول چهل سال باید سیاستگذاری‌هایی می‌کردیم که روش‌های مؤثر برای بیان و شنیده شدن اعتراضات و تغییر سیاست‌ها تعبیه می‌شد. اکنون هم باید برای طراحی و استقرار چنین روش‌هایی تلاش کنیم.
برداشت دوم: بن‌بست هنجاری
اما آن روی سکه آن است که وقتی سیاستمداران بدون توجه به نیازهای انسانی، تحولات نگرشی و سبک زندگی، سیاست‌هایی را اتخاذ می‌کنند که مانعی برای حرکت اجتماعی است زمینه‌ساز هنجارشکنی، مقاومت منفی و سرکشی درونی و اجتماعی را فراهم می‌کند. از طرف دیگر، شواهد حاکی است جامعه درجایی که سیاست‌ها بر اساس اصول بنیادین دینی و مبانی اخلاقی تدوین شوند همکاری و حتی همراهی مدافعانه نشان می‌دهد. وقتی سیاست‌هایی اتخاذ می‌شود که با ارزش‌های بنیادین رابطه چندانی ندارد و بیشتر مبتنی بر یک سلیقه یا برداشت خاص و محدودی از فرهنگ است نه تنها همراهی صورت نمی‌گیرد بلکه نوعی مقاومت مدنی هم شکل می‌گیرد. شواهد تاریخی ما نشان می‌دهد که متأسفانه با یک تأخیر زمانی، اصلاح سیاست می‌کنیم. به خاطر داریم در همین چند سال پیش وقتی تکنولوژی ویدئو به ایران آمد یک کالای قاچاق محسوب و پیدا شدن نوارهای بتامکس و شبیه به آن جرم محسوب می‌شد. مقارن با همان ایام به خاطر دارم آرایشگاهی در نزدیکی اداره گذرنامه، پیراهن آستین بلند را با گرفتن گرویی اجاره می‌داد چون برای ورود به اداره گذرنامه پیراهن آستین‌بلند نیاز بود.
استفاده از پوشش کراوات هم همین قصه را دارد. نگاه کنید حتی همین امروز، هنوز ماهواره ممنوع است و تا دیروز به پشت بام‌ها مراجعه و ماهواره‌ها جمع‌آوری می‌شد. شهرنشین‌ها به جای خود، امروز کدام روستاها بدون ماهواره هستند؟ یعنی سیاستگذار، خودبخود با سیاستگذاری غلط جامعه را وادار به یک هنجارشکنی عمومی کرده است. دشوارترین چیزی که بر سر راه یک جامعه قرار می‌گیرد، بن‌بست‌های هنجاری است. بن‌بست‌های هنجاری آنجاست که هنجارهایی در جامعه وضع می‌شود که کنشگران ناخودآگاه از آنها تخطی می‌کنند و وضع‌کنندگان هنجارها، هم چاره‌ای جز پافشاری بر آنها و مجازات تخطی‌کنندگان نخواهند داشت. این بن‌بست‌ها هرچه در جامعه زیادتر باشد جامعه شکننده‌تر می‌شود و در واقع آنچه امنیت اجتماعی یک جامعه را بیش از هر چیز دیگر خدشه‌دار می‌کند، همین بن‌بست‌های هنجاری است.
اگر از منظر «نظریه بازی‌ها» به این موضوع بنگریم، بن‌بست‌های هنجاری کنشگران و واضعان، هر دو را در وضعی باخت- باخت قرار می‌دهد. بن‌بست‌های هنجاری، کنشگران را دچار سرگشتگی، ناکامی و احساس تنش در زندگی می‌کند و معمولاً به هنجارشکنی‌های نامعمول و گاه افراطی (خودکشی، خودسوزی، خودآزاری، دیگرآزاری) می‌کشاند. این واکنش‌ها را معمولاً در برابر مسائل ساده هم می‌بینیم، مسائلی که به هیچ وجه انتظار واکنش‌های خیلی تند در برابر آنها نمی‌رود. این جریان حتی در مسائل جزئی‌تر (مانند کرایه تاکسی، گفت‌وگوهای روزمره، کارهای اداری روزمره و غیره) روی می‌دهد بر رفتار افراد جامعه تأثیر می‌گذارد. در اینجا برای درک چنین وضعیتی استعاره‌ای می‌گیرم از تئوری‌های مدیریت: نظریه «موفقیت استراتژی» به ما می‌آموزد وقتی محیط دچار تلاطم شده و تغییرات محیطی شکل می‌گیرد اگر با همان سیاست و استراتژی محیط قبل در محیط جدید حضور یابیم استراتژی ما محکوم به شکست است و سازمان‌ها دچار خودکاهندگی خواهند شد. ما نیازمندیم در حوزه اجتماعی و فرهنگی، سیاست‌های مبتنی بر محیط متحول شده – با حفظ ارزش‌های بنیادین - بنا کنیم وگرنه جامعه را دچار خودکاهندگی خواهیم کرد. لذا دومین درس از کالبدشکافی ماجرای سحر، بازنگری در سیاست‌های ماست. باید در امور اجتماعی و فرهنگی از سیاستگذاری‌های خاص‌گرایانه به سمت سیاست‌های عام‌گرایانه حرکت کنیم.
برداشت سوم: تناسب برخورد
برداشت سوم، رفتار قضایی رخ داده در این ماجراست. آنچه از اخبار مستفاد می‌شود سحر پس از ماجرای رخ داده در ورزشگاه آزادی و بازداشت موقت به قید ضمانت آزاد و پس از احضار به مرجع قضایی مراجعه می‌کند. در روز احضار، قاضی ذیربط به علت فوت یکی از بستگانش حضور نداشته و در مرخصی بوده است.  فقدان روش‌های مناسب برای برخورد با چنین مواردی  در کلیه فرایندها - از نحوه فروش بلیت تا انتظامات و بازداشت الی آخر - آشکار است.
 برداشت چهارم: تحریم و تحریف
نیاز به حضور امن دختران در فضاهای عمومی و ورزشی را از منظر یک نیاز بنیادی یعنی نیاز به بازشناسی وبازشناخته شدن ازسوی جامعه نیز می‌توان بررسی کرد. باید به این نیاز بنیادی پاسخ داد. نباید آن نیاز اصیل را به شکل یک «توطئه» دید ودر معرض امنیتی‌سازی وجرم انگاری قرار داد بلکه باید کوشید کانال‌های امن ومصون بروز و تجلی آن را در حوزه‌های عمومی جامعه فراهم ساخت. به نمایش گذاشتن شور وعاطفه و هیجان در استادیوم‌ها بخشی است از آن چیزی که به ورزش معنا ومفهوم خاص خود را می‌بخشد. کشور ما در شرایط تحریم‌های ظالمانه به سر می‌برد. به نمایش درآمدن گوناگونی سبک‌های زیستی وفوران شادی در چنین شرایطی می‌تواند یک ابزار مقاومت باشد. هر چه تحریم گران می‌کوشند از طریق اعمال فشار ظالمانه ریزگردهای یأس را در فضاهای عمومی کشورمان بپاشند ما باید سعی کنیم سطح نشاط جامعه را افزایش دهیم و حضور همه تکثر‌های زیستی و فرهنگی جامعه را در حوزه‌ها و مکان‌های عمومی، در پارک‌ها در استادیوم‌ها در سالن‌ها و مکان‌های دینی و فرهنگی افزایش دهیم واین مانور باشکوه و هر روزه زندگی و نشاط را در معرض رؤیت جهانیان قرار دهیم و نشان دهیم که ایران زنده است، پاینده است و تحریم‌ها نمی‌توانند غبار یأس و انزوا طلبی و خانه نشینی و حرمان را در جامعه ما بپراکنند. تحریم گران تلاش دارند تا تصویری «غیرعادی» از جامعه ایرانی واز حاکمیت کشورمان در منظر افکار عمومی جهانی ترسیم کنند. در نامه‌‌ای که اخیر جمعی از چهره‌های اپوزیسیون خارج نشین به رئیس فیفا نوشتند، «غیرعادی» نمایاندن تصویر ایران به نحوی برجسته به چشم می‌خورد. آنها با ارجاع به یک کلیشه آشنا نوشتند: «جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری در جهان و تنها عضو فیفا است که بر اساس سیاست‌های واپسگرای خود، زنان را از شرکت در مسابقات ورزشی مردان محروم می‌سازد.»
این یک گزاره ساده ومعصوم نیست. غیرعادی و به تعبیر فرنگی «آنرمال» جلوه دادن کشورمان در شرایط کنونی بخش مهمی از جنبه نرم افزاری تحریم‌ها را تشکیل می‌دهد. مبارزه با تحریم‌های ظالمانه نمی‌تواند به نحو منفک از آن تحریفی صورت پذیرد که صورت وچهره حاکمیت کشورمان را در کلیت خود به شکلی مخدوش جلوه می‌دهد. اکنون شرایطی به وجود آمده است که از یک طرف مردم ایران در معرض تحریم‌های ضد انسانی قرار می‌گیرند واز سوی دیگر سیمای ایران توسط تحریم گران در معرض تحریف قرار می‌گیرند. از این قرار «تحریم» و «تحریف» همپای یکدیگر به پیش می‌روند. «غیرعادی» نمایاندن ایران ونظام حاکم برکشورمان در واقع قلب مسأله تحریم را تشکیل می‌دهد.
برداشت آخر
برای درک خودسوزی سحر نیازمند تحلیلی هستیم مبتنی بر روانشناسی فردی، جامعه شناسی فقدان گروه اولیه و ثانویه حمایت‌گر و تعدیل‌کننده، جامعه‌ای که در آن مدام حرمان‌های متعدد بازنمایی شده، امید در آن مورد حمله قرار گرفته و در مقابل شنیدن سخن و گفتار مثبت کاهش یافته و بازنمایی‌های منفی در آن پرتکرار می‌شود. نقش هرکدام از ما در این فرآیند از سیاستگذار، گروه اولیه و ثانویه، نهاد مجری مبارزه با هنجارشکنی تا ناآرام‌کنندگان ذهنی در فضاهای مجازی و حقیقی و هریک از ما به‌عنوان یک کنشگر اجتماعی باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. واقعیت این است هنگامی که احساس بن‌بست هنجاری به افراد دست می‌دهد، احتمال بروز «واکنش‌های انفجاری» بسیار بالا می‌رود. حتماً لازم نیست که افراد دچار بیماری روانی باشند که دست به واکنش‌های انفجاری در برابر این موقعیت‌ها بزنند، فقط کافی است که حس بن‌بست هنجاری در افراد انباشت شده باشد. میزان شکنندگی افراد، البته، متفاوت است. اما، به سادگی می‌توان انتظار داشت که هر یک از ما ممکن است در برابر چنین فشارهایی تسلیم شویم و واکنش انفجاری از خود بروز دهیم. موضوع به همین سادگی است. همه ما باید تلاش کنیم جامعه فضای آرام‌تری را تجربه کند.