در صفحات 8 و 13 بخوانید

محسن بوالحسنی
  خبرنگار
محمد صیاد صبور عکاس‌ قدیمی و صاحبنام حوزه خبر سال ۱۳۲۶ در بندر انزلی متولد شد. او پس از مهاجرت به تهران، سال ۱۳۴۸ وارد کانون خبرنگاران شد و فعالیت حرفه‌ای خود را از همین‌جا آغاز کرد. البته او بین سال‌های ۱۳۵۰-۱۳۵۷ با روزنامه «آیندگان» در بخش‌های سیاسی، ورزشی و اجتماعی نیز به‌صورت مستمر همکاری می‌کرد و بعد از سال ۱۳۵۷ و در آستانه‎ پیروزی انقلاب اسلامی، در حالی‎ که هنوز در روزنامه آیندگان مشغول کار بود، همکاری خود را با خبرگزاری آسوشیتدپرس آغاز کرد که این همکاری تا سال ۱۳۸۰ ادامه پیدا کرد. صیاد از آغاز جنگ ایران و عراق به‌صورت مستمر برای تهیه‎ عکس و ارسال به این خبرگزاری به جبهه‌ها می‌رفت. عکس‌های مربوط    به دوران انقلاب و جنگ محمد صیاد در کتاب‎های مختلفی چاپ شده از جمله انقلاب نور، ۴۴۴ روز: داستان گروگان‌های امریکایی در تهران، دفاع عاشقانه و جنگ تحمیلی: دفاع در برابر تجاوز. او سال ۱۳۵۸ به اتفاق کاوه گلستان کتاب «شورش» را منتشر کرد که گزارشی تصویری از روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی است. صیاد سال ۱۳۵۹ به خاطر عکس‌های مربوط به شکست نیروهای دلتا در عملیات طبس موفق به دریافت جایزه بهترین عکاس خاورمیانه شد. چند روزی‌ است نمایشگاه عکسی از این فتوژورنالیست سرشناس ایرانی به‌نام «اقلیم حیرانی» در مرکز «نبشی» برپاست. نمایشگاهی با بیش از یکصد قاب، که روایت رنج آوارگان و کوچندگان کردهای عراق و پناه‌شان به خاک ایران در دوران اعمال فشار حکومت صدام بر کردهای این کشور است. به‌ بهانه همین نمایشگاه گفت‌وگویی با محمد صیاد صبور انجام داده‌ایم که می‌خوانید.

داستان عکس‌های آوارگان کرد عراقی از کجا کلید خورد. اگر اشتباه نکنم آن زمان شما عکاس آسوشیتدپرس بودید. درست است؟
 بله. من قبل از سال 1350 کانون خبرنگاران بودم و بعد از آن هم به روزنامه آیندگان رفتم تا سال 1357. این کار ادامه داشت تا انقلاب شد و همچنان دوربین روی شانه من بود و کار می‌کردم تا پیروزی انقلاب و تا امروز همچنان کار می‌کنم. بعضی وقت‌ها همه جا حضور دارم و بعضی وقت‌ها نیستم چون پیر شدم و گوشه‌ای می‌نشینم. این نمایشگاه بیشتر به اصرار دوستان شکل گرفت و از من خواستند یا از عکس‌های انقلاب یا جنگ یا آوارگان کرد نمایشگاهی برگزار کنم. این نمایشگاه هم شامل عکس‌هایی است که از آوارگان کرد در بازه زمانی سال 67 تا 70 گرفتم که به کردستان عراق تردد می‌کردم. صدام این بیچاره‌ها را می‌زد و این‌ها هم به نزدیک‌ترین مرزها یعنی مرز ایران و ترکیه می‌رفتند. من هم مرز ترکیه بودم هم مرزهای ایران. اولین سفر من هم از خرمشهر شروع شد به بصره که بصره را مردم عراق گرفته بودند و از آنجا برگشتم تهران که آسوشیتدپرس به من مأموریت داد بروم کردستان. 22 سال برای آسوشیتدپرس کار می‌کردم. من هم اولین بار از پیرانشهر به سمت حلبچه و صلاح‌الدین و اربیل رفتم تا کرکوک. اما در کرکوک هلیکوپترها حمله کردند و ما برگشتیم به مرز ایران. کار من این بود که هر جا می‌رفتم باید سریع برمی‌گشتم تهران و عکس‌ها را مخابره می‌کردم به آژانس. برگشتم عکس‌ها را فرستادم و دوباره گفتند برو غرب. تردد ما بیشتر از سمت مرز ایلام و... بود. می‌رفتم در خاک عراق عکس‌ می‌گرفتم ، برمی‌گشتم تهران مخابره می‌کردم و دوباره برمی‌گشتم. این عکس‌ها را قرار بود اول خود کردها از ما بگیرند و نشد به چند دلیل و دوستان اصرار کردند که نمایشگاه بگذاریم. با شخصی که وارد مذاکره شدیم گفت اول آواره‌ها را کار کنیم. حالا نمی‌دانم بازدیدکنندگان خوش‌شان آمده یا نه...
عکس‌های اصلی در سایزهای کوچک چاپ شده‌اند اما برای نمایشگاه بخشی از آن عکس‌ها در قاب و سایز بزرگ روی دیوار رفته‌اند. طرح بسیار جدید و تازه‌ای بود که توجه بیننده را به بخشی از عکس جلب می‌کرد که شاید در سایز کوچک‌تر اصلاً به چشم نیاید... این ایده از کجا شکل گرفت؟
این کار هم با نظر دوستان اتفاق افتاد. نظر من را هم پرسیدند و من هم موافق بودم چون کار جدیدی بود و فکر نمی‌کنم تا الان کسی چنین کاری را انجام داده باشد. اینکه چه پیامی در این شکل از اجرا به مخاطب منتقل شود را باید به عهده خود بیننده گذاشت که از چه زاویه و دیدی به عکس‌ها نگاه می‌کند. نظر آنها از همه چیز مهم‌تر است. خوشبختانه تا الان همه نظرها موافق بوده است.
رفت‌و‌آمدهایی که طی این سال‌ها به مناطق بحران‌زده و جنگی داشتید چطور اتفاق می‌افتاد؟
مصیبت‌های خیلی زیادی داشت. باید می‌رفتم ایلام از ایلام به آن طرف رفتن خودش مشکلات بسیاری داشت. تا مرز هم آنقدر مشکل زیادی نداشتیم و از مرز به آن طرف مشکلات ما شروع می‌شد. مشکلاتی  مثل اینکه با چی باید برویم خاک عراق. از کوه‌ها برویم یا... برگشت هم همین‌طور. من چون یک بار این آواره‌ها را دیده بودم فکر می‌کردم باید صدای آنها را به جایی برسانم و من با عکس‌هایم می‌توانم این کار را تا حدودی انجام بدهم. برای همین به هر شکلی که بود تردد می‌کردم و سختی‌های بسیاری هم کشیدم. بعضی شب‌ها توی کوه‌ها خوابیدم. این مسائل چیزهایی است که در آن دوران وجود داشت و امیدوارم دیگر در هیچ جای دنیا چنین چیزی پیش نیاید. اما اگر پیش بیاید هر عکاسی که به منطقه می‌رود مانیتور و تلفن همراهش را در اختیار دارد و می‌تواند همان لحظه عکسش را به آژانس مخابره کند و نیاز نیست مدام در رفت‌وآمد باشد. اما من مثلاً باید برمی‌گشتم فرودگاه کرمانشاه و بلیت هم نبود، شبانه با ماشین حرکت می‌کردم به سمت تهران یا سنندج یا پاوه و...
با این توصیفات، آیا فکر می‌کنید این عرق‌ریزی‌هایی که در گذشته وجود داشت تفاوت و تأثیری در عکس‌های خبری نسبت به آنچه امروز گرفته می‌شود دارد؟
این را باید شما اهل مطبوعات و منتقدان مطبوعاتی بگویند چون اگر من از این موضوع حرف بزنم ممکن است برخی ناراحت شوند. الان دبیر عکس چند عکس برای شما می‌گذارد که شما یکی از آنها را برای کار در صفحه انتخاب می‌کنید اما آن دوران چنین چیزی نبود. آن زمان من با 6در6 کار می‌کردم و فقط 12 عکس بود و باید طوری عکس می‌گرفتم که به بقیه هم عکس برسد. با یک چشم نگاه می‌کردم ببینم همه چیز مرتب است و بعد شاتر می‌زدم. شاتر هم شخصیت خاص خودش را دارد. من باید با شاتر خودم را وفق می‌دادم. من هم شخصیتی داشتم در کار عکاسی. الان دیجیتال همه این مسائل را کمرنگ کرده. خود من هم متأسفانه با دیجیتال عکس می‌گیرم. مثلاً 50 عکس می‌گیرم می‌آیم نگاه می‌کنم و 5 تا را انتخاب و بقیه را پاک می‌کنم.
 قرار است کتابی هم از این عکس‌ها منتشر شود...
 بله. من 72 حلقه در ماجرای آوارگان کرد عکاسی کردم که فکر می‌کنم حدود 250 یا 300 عکس از این مجموعه در کتاب منتشر می‌شوند. بعدتر اگر عمری باقی بود سراغ عکس‌های انقلاب، جنگ و.... می‌رویم و نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که عکس‌ها تا امروز منتشر نشده‌اند.

نداسیجانی
خبرنگار
مراسم تجلیل و بزرگداشت هوشنگ کامکار آهنگساز و موسیقیدان نامدار ایرانی شامگاه یکشنبه 27 مرداد ماه با حضور اهالی ادب و موسیقی و به همت «کانون ادبی زمستان» برگزار شد. در دهمین همایش شعر و موسیقی این کانون ابتدا شاعران و ترانه‌سرایانی مثل عبدالجبار کاکایی، حمیدرضا شکارسری، بیژن ارژن و مصطفی رحمان‌دوست اشعاری را برای مخاطبان حاضر در سالن خواندند. بخش بعدی برنامه به بزرگداشت هوشنگ کامکار اختصاص داشت که به گفته خودش بعد از سال‌ها فعالیت در عرصه هنر و موسیقی نخستین مراسم تجلیلی بود که برایش برگزار می‌شد. در این قسمت ابتدا کلیپ تصویری از صحبت‌های احمد رضا احمدی شاعر و نمایشنامه‌نویس ایرانی پخش شد که به بیان خاطراتی از هوشنگ کامکار و همکاری در آلبوم‌های «در گلستانه» و «از دور تا نزدیک» پرداخت. احمدی در این کلیپ بیان کرد: «بسیار خوشحالم در عصری زندگی می‌کنم که هوشنگ کامکار است. آشنایی من با هوشنگ کامکار به آلبوم «در گلستانه» برمی‌گردد. آقای غریب‌پور به هوشنگ پیشنهاد کرد دکلمه کار را من بخوانم و بعد از آن این همکاری‌ها ادامه داشت.». در ادامه برنامه با حضور فرهاد فخرالدینی، کیخسرو پورناظری، کامبیز روشن روان، شهرام ناظری، محمدرضا درویشی، لوریس چکناواریان و حمیدرضا نوربخش با اهدای تندیس و تابلوی نقاشی از پنج دهه فعالیت هنری این هنرمند تجلیل به عمل آمد.
میراث ماندگار حسن کامکار
فرهاد فخرالدینی آهنگساز و رهبر ارکستر در ادامه‌ای این مراسم گفت: «بعد از اسلام تا دوران صفویه که موسیقی نسبتاً شرایط خوبی داشت موسیقیدانانی چون صفی‌الدین ارموی و عبدالقادر مراغه‌ای فعالیت می‌کردند و دیگر کسی را نمی‌توان یافت که اعتباری داشته باشند. در دوران ناصرالدین شاه مجدد موسیقی با خانواده علی اکبر خان فراهانی و فرزندانش میرزا عبدالله و آقا حسینقلی احیا شد و موزیسین‌های دیگری به تبع این بزرگان به فراگیری علم موسیقی روی آوردند. در شهر کوچکی مثل سنندج هم مرد بزرگی بوجود آمد که در مورد او کمتر صحبت شده است: استاد حسن کامکار؛ چهره درخشان و نامدار در تاریخ موسیقی ایران که به اندازه یک هنرستان و یا دانشکده موسیقی به این مملکت خدمت کرده و نتیجه آن هوشنگ کامکار و دیگر فرزندان اوست». شهرام ناظری هم در ادامه مراسم به بیان خاطراتش با خانواده کامکار پرداخت و گفت: «روزها و شب‌ها و روزگاران زیبایی را چه در داخل و چه خارج از کشور با این گروه گذرانده‌ام و امروز بسیار خوشحالم که این سعادت نصیب من شد تا در مراسم موسیقیدان بزرگ کشور هوشنگ کامکار حضور داشته باشم». کیخسرو پورناظری نوازنده تنبور و آهنگساز نیز گفت: «من هم به نوبه خود بسیار خوشحال شدم در این جمع و مراسم با شکوه حضور دارم و فکر می‌کنم این مراسم کمترین نمونه‌ای باشد که هنرمندان برای مرد بزرگ و ارزشمندی که بر گردن موسیقی ایران حق بزرگی دارد به دور هم جمع شده‌اند». حمیدرضا نوربخش خواننده موسیقی سنتی و مدیرعامل خانه موسیقی هم گفت: «در این سال‌ها بیشترین مشغله من صنفی بوده و استاد هوشنگ تعهد بسیار بالای اجتماعی دارند و در حل مسائل و مشکلات خانه موسیقی جزو اولین کسانی بوده‌اند که همیشه تلاش کرده‌اند. حضور ایشان در شورای عالی خانه موسیقی و در کنار استادان عزیز و همچنین استاد فخرالدینی که ریاست شورا را برعهده دارند بسیار مغتنم بوده. باید هوشنگ کامکار را به‌خاطر این ویژگی‌اش بستاییم و تشویق کنیم».
مصداق واقعی چکیده‌کار
محمد رضا درویشی پژوهشگر موسیقی و آهنگساز نیز گفت: «چه کسی می‌داند روانشاد استاد حسن کامکار از سال‌های 1325 تا 1347 چه کرده است؟ خانواده کامکار امروز دیگر یک خانواده نیست یک خاندان بزرگ موسیقی در کشور است که در طول تاریخ چند صد ساله موسیقی ایران کاملاً بی‌سابقه بوده‌اند و فکر می‌کنم پنج نسل در خاندان بزرگ کامکارها به کار موسیقی می‌پردازند‌». او افزود: «اصطلاحی در موسیقی مناطق ایران است با عنوان «چسبیده‌کار و چکیده‌کار»؛ چکیده‌کار‌ها کسانی‌اند که نسل اندر نسل به هنر موسیقی می‌پردازند و چسبیده‌کارها کسانی هستند که از روی ذوق‌و‌شوقِ فردی آن هنر را انتخاب می‌کنند. اگر خاندانی پیدا کردید چکیده‌کار‌تر از خاندان بزرگ کامکار جامعه موسیقی کشور موظف است یک جایزه عظیم به آن اهدا کند».
هوشنگ کامکار هم به عنوان آخرین سخنران بیان کرد: «ما خانواده کامکارها چندان علاقه‌ای به برگزاری چنین مراسمی نداریم و این بار هم به این دلیل که این مراسم از سوی یک نهاد کاملاً مردمی برگزار می‌شود حضور دراین برنامه را پذیرفتم. با وجود شرایط امروز موسیقی کشورمان برگزاری چنین مراسمی برا‌یم بسیار ارزشمند است. حتی از جایزه گرمی هم مهم‌تر و با‌ ارزش‌تر بوده است. جوایزی را که خارج از کشور به موزیسین‌های ایرانی اهدا می‌شود چه کسانی کارشناسی و داوری می‌کنند؟ چرا در میان این داوران هیچ‌وقت یک موزیسین ایرانی وجود ندارد؟ نکته دیگر اینکه دست‌اندرکاران و مسئولان باید در زمان حیات هنرمندان به فکر آنها باشند و بزرگداشت برگزارکنند؛ نه زمانی که دیگر رفته‌اند؛ هنرمندانی چون حسین دهلوی، هوشنگ ظریف، محمد رضا شجریان. و اگر امروز این افتخار نصیب من شده آن را مدیون پدرم استاد حسن کامکار، برادرانم و بویژه همسر مهربانم هستم».

گروه سیاسی/ علی ربیعی، سخنگوی دولت هرگونه واگذاری یا اجاره بنادر کشور، اعم از بندر بوشهر و چابهار به شرکت‌های روسی یا هندی را نادرست خواند و گفت آنچه اتفاق افتاده، قرارداد مدیریت و بهره‌برداری از فاز یک بندر شهید بهشتی با یک شرکت هندی است، همچنین این شیوه برای بندر کلانتری هم دنبال شده است.
به گزارش ایرنا، او که روز دوشنبه در نشست خبری هفتگی خود با خبرنگاران سخن می‌گفت، با بیان اینکه آنچه درباره بندر شهید بهشتی اتفاق افتاد، در راستای توافقنامه چابهار است که میان سه کشور ایران، افغانستان و هند امضا شده است، افزود: درباره یکی از این بنادر، قرارداد به شیوه «بی.او.تی» امضا شده است که مطابق آن در یک دوره 10 ساله ۱۸۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند، اما این قرارداد نه به منزله واگذاری حاکمیت است و نه به منزله واگذاری بندر.
ربیعی با اشاره به پیشنهاد برخی کشورهای آسیای میانه مبنی بر واگذاری مناطقی از بندرهایشان به ایران، ادامه داد: طی صحبتی که با مسئولان منطقه آزاد و مسئولان اقتصادی صورت گرفت، در گام‌های اولیه ما می‌توانیم بیش از ۱۱ میلیارد دلار مبادله داشته باشیم و این کار به اشتغال چابهار نیز کمک می‌کند.
سخنگوی دولت در پاسخ به سؤالی درباره راه‌اندازی کریدور شمال- جنوب، با بیان اینکه در شرایط تکمیل نشدن این کریدور، حمل بار از هند و بمبئی به کانال سوئز و بعد ‌هامبورگ، سن پترزبورگ و در نهایت مسکو ۳۷ روز طول می‌کشد، اظهار کرد: حمل کالا از مسیر بمبئی-چابهار- انزلی و آستاراخان ۱۴ روز طول می‌کشد که درحال فعال شدن است که این هم برای روس‌ها مزیت خوبی است و هم برای ما درآمدزایی دارد.
او در پایان این بخش، بار دیگر ضمن رد هرگونه واگذاری دریای خزر و بنادر جنوب اظهار کرد: این موج در خارج نیز به راه افتاده و آنها بیشتر این موضوع را پیگیری می‌کردند، اما قطعاً قراردادهای مدیریت بنادر که به آن اشاره شد، عادلانه و به نفع کشورمان خواهد بود.
دلجویی از متهمان ترور دانشمندان هسته ای
سخنگوی دولت در ادامه، در پاسخ به پرسشی درباره اظهارات مازیار ابراهیمی، یکی از متهمان ترور دانشمندان هسته‌ای که در دولت گذشته، اعترافات وی از تلویزیون پخش اما در نهایت آزاد شد، گفت: این اتفاق در دولت ما رخ نداده و من هم اطلاعی از این پرونده ندارم، اما در گفت‌وگوهایی که در این باره داشته‌ام، مشخص شد اعترافاتی از سوی افرادی انجام شده که درست هم بوده است، اما در کنار آن اعترافاتی هم انجام شده که کار کارشناسی درباره آنها انجام نشده است. ربیعی با بیان اینکه کارشناس این پرونده‌ها، کارشناس ضدجاسوسی نبود و کارشناسان حوزه دیگری بوده‌اند که در این پرونده کار کرده‌اند، اظهار کرد: همان موقع هم از این افراد دلجویی و عذرخواهی شده است، ضمن اینکه بنای این دولت آن است که در دستگاه‌های زیرمجموعه‌اش چنین اتفاقاتی رخ ندهد و تکرار نشود.
او با اشاره به اینکه درباره پاسخگویی درباره این مسائل بهتر است من وارد نشوم و افراد مسئول در این باره وارد شوند، تصریح کرد: وقتی کار غیرکارشناسی در چنین پرونده‌هایی صورت می‌گیرد، چنین تبعاتی را هم شاهد خواهیم بود.
سیف و عراقچی مدیران پاک و سالم هستند
سخنگوی دولت همچنین در واکنش به اظهارات اخیر احمد عراقچی درباره اخلال در بازار ارز، از زحمات سیف، رئیس کل سابق بانک مرکزی و عراقچی تشکر کرد و گفت: آنان مدیران پاک و سالم ما بوده و هستند، اما بحثی که صورت گرفته بر سر سیاست‌های تزریق ارز به بازار است و نهایتاً به تزریق ارزی که غیر از صرافی‌ها در بازار صورت گرفت، خلاصه شده است. ربیعی با طبیعی توصیف کردن مداخله دولت در بازار ارز، آن را در سایر کشورهای همسایه نیز مسبوق به سابقه دانست و گفت: هر اقدامی که در زمینه سیاست مداخله در بازار ارز بوده مسئولیت آن به عهده دولت است، ضمن آن که به صرافی‌ها هم بانک مرکزی مجوز می‌دهد و صرافی‌ها با مجوز بانک مرکزی می‌توانند ارز بفروشند. بنابراین مجوز دست بانک مرکزی است و هر روشی بانک مرکزی اقدام کند آن مجوز تلقی می‌شود.
ربیعی با تأکید بر اینکه دولت از برخورد با تخلف حمایت می‌کند، اضافه کرد: ما مطمئن هستیم که آقای سیف و عراقچی سود و نفع شخصی نداشتند، بلکه به نفع بازار و با هدف کنترل بازار در آن مداخله کرده‌اند اما اینکه نقد این سیاست که آیا درست بوده یا خیر، مرجع آن مشخص است.
الزام فیفا برای حضور زنان در ورزشگاه برای همه کشورهاست
سخنگوی دولت درباره مسأله حضور زنان در ورزشگاه‌ها نیز با بیان اینکه الزام فیفا فقط برای ما نیست و برای همه کشورهای عضو فیفا است، اظهار کرد:‌ با در نظر گرفتن دغدغه‌های مردم و نهادها، هماهنگی‌ها صورت می‌گیرد تا در دیدارهای ملی زنان حضور داشته باشند. از این رو به همین اندازه که دکتر سلطانی فر و همکارانش تلاش می‌کنند از دغدغه‌ها بکاهند و حضور را فراهم کنند ما هم کمک می‌کنیم تا آرام آرام با فراهم کردن این زیرساخت‌ها یک رفتار منطقی ایجاد شود. سخنگوی دولت در ادامه، دلیل برکناری مدیرعامل ایران خودرو را افزایش عمدی و بدون هماهنگی قیمت خودرو و ممنوع الخروجی مدیرعامل سایپا را نیز ناشی از شکایت مشتریان اعلام کرد.
دولت موافق تشکیل وزارتخانه جدید نیست
سخنگوی دولت در پاسخ به پرسشی درباره ارسال نامه دولت به شورای حل اختلاف قوا درباره قانون تشکیل وزارت میراث فرهنگی گفت: دولت موافق تشکیل وزارتخانه جدیدی نیست و نیاز به این کار نمی‌بیند، ضمن اینکه سازمان میراث فرهنگی با چابکی بیشتر کار خود را انجام می‌دهد، از این رو معاون امور مجلس رئیس جمهوری، موضوع تشکیل وزارت میراث فرهنگی را پیگیری می‌کند، اینکه به چه روشی و از کدام مسیر پیگیری می‌کند، اطلاع دقیق ندارم؛ باید منتظر بمانیم که اصل موضوع چه خواهد شد و پیشنهاد چه کسی منتفی می‌شود.

گروه سیاسی/ محمد جواد ظریف باز هم به اروپا و این بار به سه کشور حوزه اسکاندیناوی سفر کرده. سفری که کمی بعد از قرار گرفتن نامش در فهرست تحریم‌های مقام‌های امریکایی انجام شد تا وزیر دائم السفر دولت روحانی، دیپلماسی جمهوری اسلامی را با‌ وجود کارشکنی دولتمردان امریکایی به پیش براند. با عبدالرضا فرجی راد، استاد دانشگاه و سفیر پیشین ایران در نروژ درباره ابعاد و اهمیت این سفر گفت‌و‌گو کردیم.
آقای ظریف روز گذشته راهی سه کشور حوزه اسکاندیناوی شامل فنلاند، سوئد و نروژ شد. این دسته از کشورها در میان کشورهای اتحادیه اروپا از چه جایگاه سیاسی و اقتصادی برخوردارند؟
کشورهای حوزه نوردیک شامل 5 کشور می‌شود که فنلاند، سوئد و نروژ سه کشور از مجموع این کشورهاست که آقای ظریف به آنها سفر می‌کند و دو کشور دیگر دانمارک و ایسلند است. 3 کشور مورد اشاره که در شمالی‌ترین قسمت اروپا قرار دارند از منظر سیاسی و اقتصادی کشورهای مهمی به شمار می‌آیند. درست است که در اروپا کشورهایی مانند آلمان، انگلیس، فرانسه جزو قدرت های بزرگ این قاره به شمار می‌آیند اما کشورهای حوزه نوردیک بویژه نروژ و سوئد نقش مهمی در سازمان‌های بین‌المللی دارند. این کشورها از یک استقلال نسبی برخوردارند؛ یعنی سیاست های اقتصادی و سیاسی‌شان خیلی به هم نزدیک است و در عرصه سیاست خارجی تلاش می‌کنند رویکردهای مبتنی بر صلح را در جامعه بین‌المللی بر اساس دیدگاه خودشان پیگیری کنند لذا این کشورها از زمانی که آقای ترامپ روی کار آمده است با سیاست های امریکا مخالفت کرده‌اند حالا ممکن است بعضاً این موضع را به‌صورت علنی اعلام نکنند اما حداقل کاری که می‌کنند این است که این موارد را در جلسات پشت درهای بسته یا در مذاکرات دیپلماتیک بین‌المللی براحتی بیان می‌کنند.
این نخستین سفر اروپایی وزیر خارجه ایران بعد از قرار گرفتن نامش در فهرست تحریم‌های امریکا است. آیا استقبال این سه کشور اروپایی از این سفر در چنین شرایطی پیامی برای امریکا دارد؟
بله؛ حضور آقای ظریف در این کشورها به این دلیل اهمیت خاصی دارد که امریکا انتظار دارد کشورهای نوردیک یا برخی از آنها که مانند نروژ عضو ناتو هستند، با آنها همراهی و همفکری داشته باشند. اما من تا آنجایی که اطلاع دارم اغلب کشورهای این حوزه نه به‌صورت رسمی بلکه غیر رسمی نسبت به سیاست‌های ترامپ اعتراض کرده اند؛ مثلاً وزیر خارجه سوئد نسبت به تحریم ظریف و خروج امریکا از برجام بشدت معترض شد.
این سه کشور از زمانی که آقای ترامپ روی کار آمده است، هیچ گونه ارتباط و رفت وآمد جدی با ایالات متحده نداشته‌اند و مقام‌های ارشد امریکایی هم به این کشورها سفر نکرده‌اند. کاخ سفید بعد از تحریم آقای ظریف بویژه بر اروپایی‌ها فشار وارد می‌کند که این تحریم را رعایت کنند طبیعتاً این کشورها با استقبال از وزیر خارجه ایران نشان دادند از دستورات امریکا تبعیت نمی‌کنند که خود اقدام سیاسی مهمی است.
کشورهای حوزه «نوردیک» بویژه در یک سال گذشته که جدال دیپلماتیک میان ایران و امریکا به بیشترین سطح خود رسیده است، اقدام مؤثری در مواجهه با امریکا از خود نشان داده اند؟
این کشورها در ماجرای فجیره امارات که یک کشتی نروژی مورد اصابت قرار گرفت و هنوز هم مشخص نشده است که این کشتی از سوی چه کشوری مورد حمله قرار گرفت، تلاش کردند مواضعی هم راستای امریکا نداشته باشند.
این سه کشور جزو قدرت های دریایی اروپا به شمار می‌آیند، نروژ یکی از بزرگترین ناوگان‌های تجاری را دارد، سوئد و فنلاند و دانمارک هم از قدرت دریایی خوبی بهره‌مند هستند. دانمارک هم همین‌طور است یک نیروی تجاری بسیار قدیمی دارد که از زمان وایکینگ‌ها دریانوردی می‌کردند. امریکا بعد از جدال‌هایی که بر سر نفتکش‌های ایران و انگلیس به وجود آمد از این دسته از کشورها خواست به ائتلاف بین المللی این کشور در خلیج فارس برای اسکورت کشتی هایشان بپیوندند اما تا جایی که می‌دانم نه نروژ و نه سوئد و فنلاند هنوز درخواست امریکا را اجابت نکرده‌اند.
این کشورها بعد از مخالفت سفت و سخت با خروج امریکا از برجام که به‌صورت علنی مطرح شد، رفت و آمد خود با تیم ترامپ و کاخ سفید را به حداقل رسانده‌اند. این روزها آقای پمپئو، بولتون، وزیر خزانه‌داری و برایان هوک به طور دائم به اروپا سفر و تلاش می‌کنند، کشورهای اروپایی را تحت فشار قرار دهند که یا با ایران کار نکنند یا درباره اینستکس فعال نباشند اما شاهدیم که دست کم برخی کشورها مانند انگلیس این فضا را برای مقام‌های امریکایی فراهم کرده‌اند اما کشورهای نوردیک منتظرند تیم دولت کاخ سفید تغییر کند. ضمن اینکه این کشورها بهترین موضع‌گیری را درباره مسائل خاورمیانه بویژه درباره مسأله فلسطین داشته‌اند. نروژی‌ها و سوئدی‌ها با انتقاد از عملکرد رژیم صهیونیستی تلاش کردند مسأله را آرام کنند و بعضاً به‌صورت مداوم یا موردی به سرزمین های فلسطین از جمله غزه کمک می‌کنند.
لذا این کشورها مدیریت خاصی دارند که این مدیریت خاص به سیاست های خاورمیانه‌ای نزدیک‌تر است. این در حالی است که بعضی از کشورهای اروپایی مانند کشورهای حوزه اروپای شرقی اطاعت بیشتری از امریکا دارند و سیاست های آن را دنبال می‌کنند؛ به‌عنوان مثال اگر بخواهیم لهستان امروزی را با نروژ امروزی یا لهستان امروزی را با فنلاند و سوئد امروزی مقایسه کنیم تفاوت بسیار زیادی در رویکرد سیاست خارجی این کشورها وجود دارد. لهستان و کشورهای بالتیک که همسایه سوئد هم هستند از امریکا اطاعت می‌کنند و سیاست های او را پیش می‌برند اما کشورهای نوردیک از نوعی استقلال عمل بهره‌مند هستند.
ظرفیت اقتصادی این کشورها برای ثمربخشی مناسبات دوجانبه با در نظر گرفتن چه مؤلفه‌هایی تعریف می‌شود؟
این کشورها از منظر اقتصادی مدیریتی را موسوم به مدیریت اسکاندیناوی به وجود آورده‌اند. ما دو نوع مدیریت اقتصادی داریم؛ یکی مدیریت اسکاندیناوی است که در واقع اجازه نمی‌دهد شکاف زیادی بین فقیر و غنی ایجاد شود و هر موقع امکان بروز شکاف باشد، این کشورها با وضع قوانینی جهت افزایش مالیات سعی می‌کنند این شکاف را از بین ببرند. نوع دیگر مدیریت اقتصادی امریکایی به‌نام اقتصاد آزاد است که فضا کاملاً باز است و افرادی با ثروت‌های هنگفتی پولدار هستند و در نقطه مقابل آنها شمار زیادی از افراد هم در فقر به سر می‌برند. کشورهای حوزه اسکاندیناوی مدیریت اقتصادی خاص خودشان را دارند و با بهره‌گیری از آن توانستند از نظر تکنولوژیکی بسیار موفق عمل کنند. فقر در این کشورها بسیار کمرنگ است، مهاجرپذیری‌شان بسیار بالا است ضمن اینکه راحت‌تر از سایر کشورهای غربی این تکنولوژی را به کشورهای دیگر منتقل می‌کنند.
در چه بخش‌هایی ورود جدی در بازار اقتصادی ایران داشته‌اند؟
نروژی‌ها در بخش نفت و گاز ما بسیار خوب عمل کردند اما متأسفانه بعد از تحریم‌ها مجبور شدند صحنه را خالی کنند. آنها بخش‌ها و فازهایی از عسلویه را ایجاد کردند و در منطقه ایلام زنگوله چاه های نفتی را استخراج کردند که بعد از تحریم دوباره این دریچه‌ها بسته شد. کار تکنولوژیکی این کشورها بسیار سطح بالاست و دست بسته عمل نمی‌کنند و سعی می‌کنند دانش خود را به طور کامل در اختیار کشور محل سرمایه‌گذاری قرار دهند. این کشورها بر اساس قوانینی که دارند و در قانون اساسی‌شان نیز آمده است، وقتی در کشورهای دیگر از جمله ایران کارهای توسعه‌ای چه در سطح زیاد و چه کم انجام می‌دهند، به محیط زیست هم می‌پردازند؛ به‌عنوان مثال وقتی نروژی‌ها در غرب ایران در استخراج نفت و تولید فرآورده‌های نفتی کمک می‌کردند، به بخش محیط زیست هم می‌پرداختند.  سوئدی‌ها هم از منظر تکنولوژیکی مانند صنعت ماشین‌سازی و... بسیار پیشرفت کرده‌اند. فنلاندی‌ها هم در بخش‌های هوش مصنوعی پیشرفت‌های زیادی داشتند در واقع یکی از موارد صادراتی آنها صادرات تکنولوژی است و این را هم در اختیار کشورهای دیگر می‌گذارند و سخت‌گیری کشورهای دیگر را ندارند و انتقال تکنولوژی می‌کنند. ایران در این زمینه‌ها با سوئد و فنلاند همکاری‌های پررونقی داشته است که به انتقال تکنولوژی این کشورها انجامیده است. با این حال ما باید قراردادهای بیشتری منعقد کنیم و توجه بیشتری به این وجه از رابطه با این کشورها داشته باشیم تا راحت‌تر بتوانیم این تکنولوژی برتر را به دست آوریم.
برخی سفرهای آقای ظریف به اروپا و دیدار و رایزنی با مقام‌های اروپایی را بواسطه ناکامی در روند اجرای برجام کم بهره توصیف می‌کنند... پاسخ شما به این ادعا چیست؟
سفرهای دیپلماتیک با چند وجه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی انجام می‌شود. طبیعی است رویکرد اقتصادی ما در شرایط کنونی به‌دلیل تحریم‌های امریکا با این کشورها در سطح مطلوبی نیست. آنها کشورهای قانونمداری هستند که همگی سرمایه گذاری‌های کلانی در امریکا انجام داده اند؛ مثلاً نروژ بیشترین سرمایه‌گذاری در تولید و استخراج نفت را در تگزاس و دیگر نقاط امریکا داشته است.
بنابراین در چنین شرایطی طبیعتاً شرکت استات اویل نمی‌تواند به ایران بیاید و کار کند. بسیاری از شرکت‌های متعلق به این کشورها در زمان تحریم‌های اولیه در دوره اوباما مجبور شدند بیرون بروند دوباره که فضا باز شد نروژ‌ از جمله اولین کشورهایی بود که برگشت بنابراین وقتی آقای ظریف سفر می‌کند نباید انتظار داشت الان قراردادهای مختلفی با این کشورها بسته شود مگر اینکه کارهای کوچک مانند هتل‌سازی و گردشگری انجام داد و زمینه را برای وصل کردن بخش‌های خصوصی به یکدیگر فراهم کرد اما بیشتر می‌توان کار سیاسی و بین‌المللی انجام داد.
ضمن اینکه این کشورها هم در سازمان‌های بین‌الملل، بین کشورها و بسیاری از صحنه‌های سیاسی و سازمان‌های بین‌المللی لابی می‌کنند و درباره نظرات منطقی ایران به گفت‌و‌گو می‌نشینند که این امر می‌تواند زمینه فشار امریکا علیه جمهوری اسلامی را کم کند.
وجه دیگر این رایزنی‌ها کارهای فرهنگی است که ما می‌توانیم با این دسته از کشورها انجام دهیم. ما حدود 20 الی 25 هزار ایرانی در نروژ داریم، بیش از 100 هزار نفر در سوئد، بین 5 تا 10 هزار نفر در فنلاند و 25 هزار ایرانی در دانمارک داریم که می‌توان در رابطه با آنها اقدامات مؤثری از منظر فرهنگی انجام داد و زمینه اتصال با جوامع میزبان را حفظ کرد.
در مجموع این رفت و آمدهای دیپلماتیک در صحنه جهانی می‌تواند بخش تبلیغاتی سیاست خارجی ما را تقویت کند و از منظر رسانه‌ای به طرف مقابل فشار وارد کند؛ زیرا به هر حال تبلیغات جهانی و قدرت رسانه‌ای در اختیار کشورهایی چون امریکاست و ما از این منظر با آنها هم توان نیستیم و با این سفرهاست که می‌توانیم حرف خود را بزنیم که در رسانه‌ها و کانال‌های تلویزیون این کشورها منعکس شود و تأثیرگذاری سیاست امریکا بر افکار عمومی اروپا را کاهش دهد.

حمیده امینی فرد
خبرنگار
همه ماجرا از انتشار یک فیلم چند دقیقه‌ای از کشتار دردناک و دلخراش سگ‌های ولگرد شروع شد، چند نفر از بازیگران مشهور سینما جزو اولین کسانی بودند که با انتشار این فیلم، صدای انجمن‌ها و حامیان حقوق حیوانات را بلند کردند. محتوای فیلم اخیر که عده‌ای آن را منتسب به دو سال قبل و برخی جدید می‌دانند، آنقدر تکاندهنده و آزاردهنده است که شاید نتوان آن را در نوشتار توصیف کرد. فیلم اما در همان لحظات اولیه با واکنش تند کاربران فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد. خیلی‌ها آن را بازنشر دادند و عده‌ای شروع کردند به راه‌اندازی کمپین‌های حمایت از حقوق حیوانات. لحظه‌ای بعد، ولی این اینستاگرام بود که به خاطر محتوای خشونت آمیز، فیلم را از صفحه‌های عمومی غیرقابل پخش کرد. این موضوع اما موجب نشد تا موضوع فراموش شود و واکنش‌های توئیتری همچنان ادامه یافت. سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی جزو کسانی بود که در این ماجرا سکوت نکرد و در توئیتی با واکنش جالب توجه اینطور نوشت: «مباد بهنگام جمع زکات از حیوانات، شب هنگام به آغل‌شان بروید! مباد میان مادران و بچه‌هایشان جدایی بیفکنید! مباد.. رعایت حقوق حیوانات دستورنامه حکومت علوی بود. آن را دلمشغولی مرفهان بی‌درد ندانیم.» پیروز حناچی، شهردار تهران هم که از همان زمان‌های اولیه رسانه‌ای شدن ماجرا، دستور برخورد قاطع با خاطیان را داده بود، در توئیتر خود نوشت: «ضمن احترام به نگرانی دلسوزان حقوق حیوانات، بر اساس مبانی انسانی و دینی، احترام به همه مخلوقات خدا و توأمان توجه به بهداشت و امنیت شهروندان را از وظایف مجموعه شهرداری می‌دانم. از لحظه اطلاع از تخلف پیمانکار در سیر قانونی ساماندهی حیوانات دارای بیماری‌های خطرناک، فارغ از زمان وقوع آن، دستور دادم پیگیری لازم برای تکرار نشدن آن به جدیت دنبال شود.» پیش از او غلام محمدی، رئیس مرکز ارتباطات شهرداری هم گفته بود که این فیلم‌ها مربوط به دو سال قبل است و پیمانکار خاطی و همچنین یکی از معاونین شرکت ساماندهی مشاغل نیز در این زمینه عزل شده و با پیمانکار خاطی نیز فسخ قرارداد شده است.» ادعای تمدید قرارداد با پیمانکار خاطی با  مبلغ یک میلیارد و 170 میلیون تومان  موج جدیدی از انتقادات را در فضای مجازی به راه انداخت. تا روز دوشنبه که جمعی از مردم و حامیان حقوق حیوانات با تجمع مقابل ساختمان شهرداری تهران به عملکرد پیمانکار شهرداری، اعتراض کرده و خواستار تصویب قانون حمایت از حیوانات شدند. اعتراضی که در نیمه‌های راه به خشونت کشیده و موجب بازداشت عده‌ای از معترضان شد. این موضوع اما از سوی مسئولان بی‌پاسخ نماند. شهرداری تهران که از ابتدای ماجرا به جای تکذیب یا موضع منفعلانه، موضعگیری صریحی درباره این اتفاق داشت، قول داد که پیگیرآزادی بازداشت شدگان شود. یکی از مسئولان استانداری هم یک روز بعد اعلام کرد که «پرونده افراد بازداشت‌شده در دست رسیدگی است و امیدواریم امروز (چهارشنبه) آزاد شوند و جای نگرانی نیست.» ماجرای این فیلم البته تازگی نداشت. سال‌ها پیش هم این اتفاق به کرات درشهرهای مختلف کشور افتاده بود. ماجرای جمع‌آوری سگ‌های ولگرد از سطح شهر، همیشه یکی از گره‌های کور دعوا میان شهرداری‌ها و انجمن‌های فعال و حامی حقوق حیوانات بود. این بار اما اعضای شورای پنجم قول داده‌اند تا انتها پیگیر تعیین تکلیف مقصران این فاجعه باشند. علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران هم در همین زمینه گفته است که انتظار می‌رود شهرداری تهران با توجه به حساسیت موضوع و مسائل پیش آمده در اسرع وقت نسبت به بررسی دقیق ماجرا و گزارش جزئیات موضوع به شهروندان و نمایندگان آنان در شورا اقدام کند.

گروه سیاسی/  «دعوای طلبگی» یا «حساب و کتاب دو عالم دینی»؛ هنوز روی تعبیر واحدی از جدال لفظی روزهای اخیر بین آیت‌الله محمد یزدی و آیت‌الله صادق آملی لاریجانی توافق نشده. تا اینجا تنها موضوع واحد سیاسیون درباره این جدل آن است که باید زودتر تمام شود و ای کاش «علنی» نشده بود.  روز شنبه خبری منتشر شد مبنی بر اینکه آیت‌الله یزدی در یکی از سخنرانی‌های خود انتقاداتی جدی به آیت‌الله آملی لاریجانی وارد کرده و از آن جمله به بهانه شایعه مهاجرت وی به نجف، صلاحیت علمی وی را زیر سؤال برده است. خبر این سخنرانی نهایتاً روز یکشنبه با واکنش آیت‌الله آملی لاریجانی مواجه شد که در نامه‌ای که لحن آن بی سابقه بود، آیت‌الله یزدی را به مواردی چون «توهین» مکرر به اشخاص و نداشتن صلاحیت علمی متهم کرد.
موضع روزنامه‌های دوشنبه
از توصیه تا گلایه
واکنش‌های جدی به نامه روز یکشنبه آیت‌الله آملی لاریجانی به آیت‌الله یزدی از روزنامه‌های روز دوشنبه آغاز شد؛ جایی که هم می‌شد مواضعی گلایه‌آمیز دید و هم توصیه‌هایی دوستانه. وجه توصیه‌آمیز ماجرا را روزنامه‌هایی چون کیهان بیشتر مورد توجه قرار داده بودند. جایی که این روزنامه در مطلبی به قلم حسین شریعتمداری، هشدار داد که علنی شدن این اختلافات می‌تواند به «پیامدهای نامطلوبی» منجر شود. مدیر مسئول روزنامه کیهان نوشت: گرچه «بررسی و کشف واقعیت ماجرا» می‌تواند باعث «پیشگیری» از بروز آسیب‌های احتمالی در جریان هر اختلافی شود، اما در نهایت توصیه کرد که مورد «شخصیت‌های اثرگذار و مخصوصاً وقتی پای عالمان برجسته دینی در میان است، با موارد عادی تفاوت‌های درخور توجهی دارد که رعایت آن از سوی آنان ضرورتی حیاتی و اجتناب‌ناپذیر است.» اما روزنامه‌هایی چون «رسالت» و «جوان» این ماجرا را با گلایه‌های جدی‌تر و برجسته‌تری مطرح کردند. روزنامه جوان از دو طرف این اختلاف پرسید که «مردم کجای دعوای شما هستند؟» و همزمان از دو نفر خواست  «ماهواره ببینید و شبکه‌های مخالف نظام را نگاه کنید، فیلترشکن نصب کنید و به توئیتر و تلگرام فیلتر شده بروید، سایت‌های معاند و فیلترشده را بخوانید و ببینید چگونه آبروی نظام برخاسته از آرمان‌های اسلامی یک ملت و امام‌شان را حراج زده‌اید.» روزنامه رسالت هم دعوای علنی بین آیت‌الله یزدی و آملی لاریجانی را به «مقتل» بردن «مصلحت» و «دشمن شادکن» خوانده است. روزنامه جمهوری اسلامی هم از قول مردم این سؤال را مطرح کرده که چرا این دو نفر «به جای اینکه الگوی اخلاق و مدارا باشند، در شرایطی که مشکلات ما چیز دیگری است، چرا به جان هم افتاده‌اند؟»
توصیه های مراجع تقلید
اما برای از راه رسیدن موج اصلی واکنش‌ها به اتفاق روز یکشنبه باید ساعاتی تا ظهر روز دوشنبه صبر می‌شد؛ جایی که چهره‌های روحانی و متنفذ در قم وارد این مجادله شدند و به موضع‌گیری پرداختند. مهم‌ترین آن توصیه مکتوب آیت‌الله مکارم شیرازی به دو طرف این مجادله بود. جایی که این مرجع تقلید نوشت: «برادران عزیز! تجربه نشان داده که این گونه درگیری‌ها هرگز نتیجه‌ای جز روشن شدن آتش فتنه و اختلاف در میان مردم ندارد. به همه شما احترام می‌گذاریم و متواضعانه تقاضا دارم این باب را به کلی مسدود کنید و به آبروی روحانیت و نظام کمک فرمایید. من به همه شما عزیزان دعا می‌کنم که به این وضع خاتمه دهید و حتی اگر افرادی پادرمیانی کنند تا عزیزان از یکدیگر عذرخواهی نمایند، بسیار بجاست.» شامگاه دوشنبه هم آیت‌الله نوری همدانی در تماسی تلفنی با رؤسای پیشین قوه قضائیه، از آنان خواست با هر شکلی که صلاح می‌دانند، این موضوع حل گردد و بار دیگر یأس و ناامیدی دشمنان را فراهم ساخته و موجبات خرسندی دوستان انقلاب را فراهم آورند. آنطور که سایت شفقنا گزارش داده، این مرجع تقلید شیعه در تماس‌های خود به طرفین تأکید کرده است: «موضوع پیش آمده موجب ناراحتی دوستان نظام و انقلاب و خوشحالی دشمنان گردید.»
حوزویان قم، پیگیر پایان دعوا
در همان حوالی ظهر دوشنبه هم جمعی از حوزویان قم آستین‌ها را برای واکنش به این جدال بالا زدند؛ ابتدا نامه‌ای منتسب به «جمعی از طلاب و فضلای حوزه» به آیت‌الله آملی لاریجانی و آیت‌الله یزدی منتشر شد که در آن جدال بین این دو «مباحث طلبگی» خوانده شده بود که نباید به کف جامعه کشیده می‌شد. به گزارش تابناک نویسندگان نامه همچنین نسبت به «سوء استفاده بدخواهان از حواشی» این دعوا هم هشدار داده بودند. در این نامه تأکید شده که «شایسته است لحن تعابیر و انتقادات خود را با کمال سعه صدر بیان دارید تا مبادا گرگ‌هایی که دندان تیز کرده‌اند برای نظام، از بیانات شما، خوراک خود را برگیرند.» اما نکته اینجاست که نویسندگان نامه در پنج بند به صورت مستقیم آیت‌الله آملی لاریجانی را مورد خطاب خود قرار دادند و از وی بابت نامه علنی به آیت‌الله یزدی به سختی انتقاد کردند و تلویحاً او را مقصر اصلی بالا گرفتن این جدال دانستند. ساعتی پس از این نامه هم نامه‌ دیگری این بار با امضای بسیج طلاب و خطاب به آیت‌الله جنتی منتشر شد. در این نامه خطاب به دبیر شورای نگهبان با اشاره به حواشی رخ داده میان ۲ فقیه شورای نگهبان خواسته شده بود اجازه ندهند این اختلافات موجب دلسردی مردم و شادی دشمنان شود. شامگاه دوشنبه هم آیت‌الله جنتی پاسخ این نامه را داد و در آن نوشت: «دشمنان طمع و شادی نکنند و دل به اختلافات ظاهری نبندند؛ مسئولان در عین اختلاف نظر و سلیقه، در راه آرمان‌های انقلاب و دشمنی با دشمنان، یکدل و یکصدا هستند.» به گزارش الف در بخشی از پاسخ شامگاه دوشنبه آیت‌الله جنتی به بسیج طلاب آمده است: «من امروز در گفت‌وگویی که با این دو بزرگوار داشتم، هر دو بر حفظ آرمان‌های انقلاب و ضرورت حفظ و صیانت از ارکان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و نیز پرهیز از اختلافات و بهانه ندادن به دست دشمنان مردم و نظام تأکید داشتند و ان‌شاءالله بزودی هر دو عزیز را در کنار یکدیگر خواهیم دید.»
از تأسف سخنگوی دولت
تا تفسیر سخنگوی شورای نگهبان
اما از میان مقامات رسمی کشور هم چند نفری در این رابطه واکنش‌نشان داده‌اند. علی ربیعی سخنگوی دولت در روز دوشنبه گفت که «متأسفم از این قبیل مجادلات که نه به نفع جامعه است و نه مسأله و مشکلی از مردم را حل می‌کند. صرفاً می‌توان این موضوع را نظر شخصی دانست و یقین دارم روحانیت یکی از ارکان جامعه است.» ساعاتی قبل از آن اما سخنگوی شورای نگهبان طور دیگری به این ماجرا واکنش نشان داد و در توئیتر خود نوشت: «در هر جمعی ازجمله شورای نگهبان دعوای طلبگی طبیعی است؛ گاهی صداها بلندشده و مباحث داغ، لیکن بعداز آن دوستی‌ها پابرجاست.» وی در ادامه نوشت: «دشمنان طمع نکنند! اعضای شورا با وجود اختلاف نظر، باهم برادرند؛ تذکار رهبر بزرگوار شایسته عنایت است: دشمن اصلی را با دوستانی که با آنها اختلاف نظر داریم، اشتباه نگیریم.»

مریم طالشی
گزارش‌نویس
رضاآبادی‌ها از باران‌های بی‌امان امسال خوشحالند. سیل آمد ولی آنها را نبرد، پخش شد توی زمین‌هایشان و محصول را زیاد کرد. آبادی را راستی راستی آباد کرد. مردم رضاآباد، روستایی در بخش زنجانرود شهرستان زنجان، خاطرات زیادی از روزهایی دارند که بی‌آبی امانشان را بریده بود.
 «بی‌آبی بیچاره‌مان کرده بود. بیشتر ساعت‌های روز را آب نداشتیم. می‌دانستیم باید صرفه‌جویی کنیم اما چقدر صرفه‌جویی می‌کردیم که آب چند ساعت کمتر قطع شود؟ منبع گذاشتیم و یک نفر را مسئولش کردیم که حواسش به مصرف آب از منبع باشد. این برای آب آشامیدنی‌مان بود. آب کشاورزی هم که دیگر برای خودش مصیبتی بود.» این را غلامعلی می‌گوید، کشاورز 55 ساله که تمام عمرش را در روستا بوده: «آب ما از چشمه سلطان بود که چند سال است آبش کم شده ولی حالا می‌گویند وضعیتش بهتر است. یک چاه هم در روستا داریم. اینجا کار مردم کشاورزی است و اگر آب نباشد باید جمع کنیم و برویم. امسال بعد باران‌های بهار، زمین‌هایمان خوب آب گرفت. الان ماشاءالله محصول خوب است.»
 رضاآباد یکی از روستاهایی است که مدیریت سیلاب در آن انجام شده و حالا سیلاب ویرانگر برای مردم این روستا درآمدی بیشتر از هرسال به همراه داشته است. مردم این روستا دیگر می‌دانند کارهایی که دارد در بالادست روستا برای مدیریت آب انجام می‌شود، برایشان سودبخش است.
«قبلاً مردم دوست نداشتند منابع طبیعی در روستا کاری کند. می‌ترسیدند به ضررشان شود اما وقتی نتیجه‌اش را دیدند دیگر خودشان از این کار استقبال می‌کنند. خودشان می‌خواهند منابع طبیعی بیاید و برایشان آبخیزداری کند.»
کشاورز این را می‌گوید و برایم جالب است که از اصطلاح آبخیزداری استفاده می‌کند. مردم با اصطلاحات مدیریت آب آشنا شده‌اند و این یعنی پذیرش آنچه برایشان سودمند است.
زنجان استانی است که شاید بشود گفت هر نقطه‌اش به لحاظ آب و هوایی برای خودش یک ساز می‌زند. همین رضاآباد که 76 کیلومتری شهر زنجان است هوایی گرم و خشک دارد. سمت طارم اما بروید هوا به کل شرجی و دمدار می‌شود. در مسیر آب‌بر و گیلوان که حرکت می‌کنم، این را خوب درک می‌کنم. می‌گویند به خاطر این است که طارم ارتفاعش پایین است و رودخانه معروف قزل اوزن هم در این منطقه جریان دارد. دره قزل اوزن در واقع همان دره طارم است و به خاطر همین هم آب و هوای طارم گرم و شرجی است و بالطبع هم محصولات زیادی آنجا رشد می‌کند مثل زیتون و انار و سیر و برنج که برنج گوهر طارم معروف است. گوجه فرنگی روستای وَنسَر هم هست که برای خودش آوازه‌ای دارد. بقیه جاها اما این‌طور نیست. در زنجان به جز ماهنشان و ایجرود، بقیه دشت‌ها ممنوعه هستند. این را خلیل آقاجانلو، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان می‌گوید و ادامه می‌دهد: «دشت ابهر و دشت زنجان دشت‌های مهم اما ممنوعه ما هستند و اگر در ماهنشان و ایجرود هم مشکل حاد نداریم، دلیل بر آن نیست که آنجا هیچ محدودیتی وجود ندارد، فقط وضعیت شان از بقیه جاها بهتر است. ما در بعضی دشت‌های استان سالانه بالای یک متر افت سفره آب زیرزمینی داریم. در هرحال زنجان استانی نیمه خشک با بارندگی متوسط 300 میلی‌متر در سال است. خوشبختانه سال آبی 97، 98 تا حالا 400 میلی متر بارندگی داشتیم که رشد خوبی را نشان می‌دهد اما نمی‌شود به این بارندگی‌ها امیدوار شد. وضعیت منابع آبی با توجه به بارندگی متأسفانه روند خوبی را نشان نمی‌دهد. ما در مدیریت آب، سه بحث داریم؛ یکی مدیریت مصرف است، یکی مدیریت انتقال و عرضه آب و دیگری بحث مدیریت تولید آب است که شامل همان بحث‌های آبخیزداری می‌شود. ما در واقع هدفمان این است که بارندگی را همانجا در محل بارش ذخیره کنیم.»
اما آیا قبلاً اقدامات آبخیزداری در زنجان بدرستی انجام نمی‌شده؟ آقاجانلو در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «اقدامات آبخیزداری وجود داشت اما کمرنگ شده بود ولی حالا با اعتباراتی که از صندوق توسعه ملی داده شد، کارهای خوبی دارد انجام می‌شود. هرجا این پروژه‌ها را اجرا می‌کنیم مردم خوشحال و امیدوار می‌شوند. در روستاها یکی از مشکلات اساسی، آب شرب است و البته آب کشاورزی. وقتی این اقدامات انجام می‌شود، مردم امیدوار می‌شوند که پایداری در آن منطقه افزایش پیدا می‌کند. الان در منطقه رضاآباد سیلاب مدیریت و مهار و به درآمدزایی مردم کمک شد. باغ‌هاشان چندبرابر شده و این وابسته به‌همان سیلابی است که آنجا مدیریت می‌شود. حالا مردم از همان سیلی که می‌توانست باعث خسارت و تخریب شود، درآمد دارند. در واقع هم سیل کنترل شده و هم درآمدی برای کشاورزان ایجاد شده است.
در خود شهر زنجان هم تمام آبراهه‌های اصلی که به شهر منتهی می‌شده مدیریت و کنترل سیلاب شده و ما دغدغه سیلخیزی را در خود شهر زنجان نداریم. البته در کل استان نگرانی‌هایی وجود دارد آن هم اولاً یک سری بحث‌هایش بحث زمین‌شناسی و توپوگرافی است. ما در سطح استان زنجان یکسری اراضی «بدلند» یا زمین‌های نامرغوب داریم که پوششی ندارند و سلیخیز و فرسایش پذیر هم هستند. اما جاهایی که وضعیت بحرانی بوده، پخش سیلاب انجام شده که تأکید می‌کنم یکی از بحث‌هایی است که می‌تواند در بخش افزایش درآمد جوامع محلی و پایدار کردن معیشت شان کمک کند. ما آبگرمکن‌های خورشیدی را در روستاهای دورافتاده نصب کردیم تا جاهایی که مردم از درختان و بوته‌های جنگلی به‌عنوان سوخت استفاده می‌کردند، از آبگرمکن‌های خورشیدی استفاده کنند؛ جاهایی مثل سرخ آباد و روستاهای تازه کند.
آقاجانلو به دیگر اقداماتی که در این زمینه انجام شده اشاره می‌کند: «کارهای بیولوژیکی زیادی هم انجام شده از جمله تولید نهال اُرس که یک درخت بسیار مقاوم و دیرزیست است و جزو گونه‌های قدیمی ایران است. اُرس گونه بومی استان است و برای جنگلکاری استفاده می‌شود. تولید و ریشه‌زایی‌اش خیلی سخت است متأسفانه و تولید بذرش هم. ما سه چهار سال است که داریم در تعداد گسترده تولید می‌کنیم که به این شکل منحصربه‌فرد است.»
آب زنجان از دو منبع تأمین می‌شود؛ یکی سد تهم است و دیگری چاه‌هایی در شرق زنجان با نام ذاکر که در روستای ذاکر در بخش مرکزی زنجان و در دشت بناب حفر شده.
کار آبخیزداری در دشت بناب که دشتی نسبتاً تنک است، درحال انجام است. مهدی نوربخش، کارشناس آبخیزداری و مدیر روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی استان زنجان که در بازدید از طرح‌های آبخیزداری این منطقه همراهی‌ام می‌کند در این باره توضیح می‌دهد: «پروژه ذاکر پروژه تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب، شروعش توسط شرکت سازمان آب در دهه 70 بوده. بالادست بند انحرافی گابیونی احداث کردند و آب منحرف شده از آن بند از طریق دو کانال به حوضچه‌های تغذیه مصنوعی منتقل شد که این کار در جهت تقویت آب‌های زیرزمینی منطقه و آب‌های شرب زنجان بود. مدتی بعد آبخیزداری به ایجاد کانال‌های پخش آب اقدام کرده که آب مازاد سیلاب را به کانال‌ها منتقل و پخش می‌کند. در واقع هم سفره‌های آب را تغذیه می‌کند و هم خسارت سیلاب را در پایین دست کم می‌کند. سال 95 با توجه به اینکه چندین سال از عمر پروژه گذشته بود، سازمان آب اعتباری به معاونت آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی تخصیص داد که صرف مرمت کانال‌ها شود که در این راستا دو بند انحرافی گابیونی را مرمت کردیم. هدف اصلی تأمین آب شرب شهرهای استان زنجان بوده و همچنین جلوگیری از خسارات سیل.»
نوربخش ادامه می‌دهد: «از سال 97 پروژه‌هایی تحت عنوان اعتبارات صندوق توسعه برای معاونت های آبخیزداری در سطح ادارات منابع طبیعی کل کشور تعریف شد. برای این کار ما پروژه‌های آماده داشتیم و تعریف و اجرایی‌شان کردیم. سال 97 حدود 6/19 میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شد که در 16 حوزه کار شد و عموماً پروژه‌های آبخیزداری بود. در سال 98 هم 23 میلیارد تومان تصویب شده تا پروژه‌های آبخیزداری سال 98 را هم اجرا کنیم که عمدتاً در ارتباط با کنترل سیلاب‌ها، تغذیه مصنوعی و کنترل فرسایش خاک است. مثلاً پخش سیلاب و آبخوانداری خراسانلو را داریم و پخش سیلاب و آبخوانداری هیدج که کار مرمت و لایروبی اش انجام شد. همچنین پروژه‌های آبخیزداری حوزه خوشنام ابهر، پیله ور و قزل تپه در منطقه آقبلاغ و پروژه پخش سیلاب هارون آباد طارم را کار کردیم.
از مهم‌ترین پروژه‌هایی که در سال 98 قرار است کار کنیم پروژه آبخیز شهری آب‌بر است که افتتاحش امسال است. شهر آب‌بر شهری است که دقیقاً در مسیر سیل است و کوه‌هایی هم که در بالادست آب‌بر است، شدیداً فرسایش پذیر است و به‌شدت قابلیت تبدیل بارش‌ها را به روان آب دارد و به همین خاطر نیازمند کار آبخیزداری و اجرای پروژه کنترل سیلاب است.» حالا شاید پیش خودتان فکر کنید چطور می‌شود از سیل کره گرفت. شاید بعد از این بیشتر اسم آبخیزداری به گوش‌تان بخورد. برای من که فارغ‌التحصیل این رشته هستم، این اتفاق بهتری هم محسوب می‌شود. یادم هست هرکه می‌پرسید چه رشته‌ای می‌خوانی و می‌گفتم آبخیزداری، اول می‌گفت چی چی‌داری و بعد کلی مسخره می‌کرد و می‌خندید، حالا اما این اصطلاح را کشاورزان روستایی هم می‌شناسند.

گروه حوادث - زهره صفاری/ مقصران حادثه سقوط مرگبار اتوبوس دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات با حکم دادگاه به حبس، پرداخت دیه و محرومیت از قراردادهای دولتی محکوم شدند.
به‌گزارش خبرنگار حوادث «ایران»، این حکم صبح دوشنبه از سوی قاضی عالیشاه ریاست شعبه ۱۰۵۷ دادگاه ویژه کارکنان دولت صادر شد. وکیل شاکی‌های پرونده در این باره به «ایران» گفت: براساس این رأی؛ «رضا مسعودی»، رئیس دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد به خاطر اقدام نکردن مؤثر در اجرای قرارداد و استفاده نکردن از امکان فسخ یکطرفه آن با توجه به شرایط نابسامان سرویس دانشجویان و سکوت در برابر قصور شرکت پیمانکاری و تبعیض سرویس دهی حمل و نقل کارکنان و دانشجویان به‌دلیل شرایط خاص و مدت کوتاه مدیریتی اش در دانشگاه علوم و تحقیقات پیش از حادثه، به یک سال حبس تعزیری و ۲ سال حبس تعلیقی محکوم شد.
حسام نواب صفوی درادامه افزود: پیمانکار و مدیر ۳۵ ساله شرکت«مهران گشت» نیز به‌دلیل بی‌مبالاتی و نداشتن نظارت مستمر بر اتوبوس‌ها و رانندگان به سه سال حبس تعزیری با احتساب مدت بازداشت و شرکت مهران گشت سبلان به‌عنوان متولی تأمین سرویس دانشجویان و کارکنان به منع فعالیت در حوزه حمل‌ونقل مراکز عمومی، دولتی، نظامی، دانشگاهی و آموزشی محکوم شد. در این پرونده همچنین دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات به محرومیت ۵ ساله از انعقاد قرارداد مستقل حمل و نقل و متعاقب آن، تنظیم هر نوع قرارداد در این باره با نظارت و تأیید نماینده‌ای از دادستان کل کشور و واحد حمل و نقل شهرداری تهران برای رعایت صرفه و صلاح دانشجویان محکوم شدند. هر یک از متهمان براساس میزان قصور تعیین شده ملزم به پرداخت دیه متوفیان نیز هستند.
البته لازم به یادآوری است که رأی صادره بدوی است و در فرصت تعیین شده به آن اعتراض خواهیم کرد.
پدر «علی حسین زاده»، یکی از دانشجویان جانباخته در این حادثه به نمایندگی از خانواده‌های قربانیان به خبرنگار ما گفت: ما از این حکم راضی نیستیم. مسئولان دانشگاه با بی‌مسئولیتی باعث مرگ فرزندان ما شدند و باید با حکم سنگین تری تاوان این اشتباه را بدهند. ما به این حکم اعتراض می‌کنیم و امیدواریم در نهایت حکمی صادر شود که ذره‌ای از داغ سنگینی را که بر دلمان مانده تسکین دهد.
سیدحسین طباطبایی‌ رئیس مرکز امور حقوقی و صیانت از دارایی‌های دانشگاه آزاد نیز با اشاره به اینکه رأی صادره قطعی نیست و دانشگاه آزاد نسبت به آن اعتراض خواهد کرد، گفت: در زمان حادثه فقط 2 ماه از آمدن دکتر مسعودی به واحد علوم و تحقیقات می‌گذشت.
ایشان هیچ نقشی در انعقاد قرارداد با پیمانکار نداشته و حتی برای لغو قرارداد همه تلاش خود را کرده بود.
اتوبوس دانشگاه آزاد روز ۴ دی سال گذشته در حالی که ۳۸ سرنشین داشت در جاده پرشیب داخلی دانشگاه از مسیر منحرف و واژگون شد. در این حادثه هولناک، علاوه بر راننده، ۶ مرد و ۳ زن جان باختند و ۲۸ نفر نیز مجروح شدند.
در این پرونده راننده، رئیس دانشگاه، دانشگاه، پیمانکار و شرکت پیمانکاری متهم و هر یک به میزان برابر ۳۳/۳۳ درصد در بروز این فاجعه مقصر شناخته شدند و پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه رفت و در دو جلسه رسیدگی شد .
قاضی با توجه به مرگ راننده در این حادثه دستور منع تعقیب پرونده او را صادر کرد اما برای دیگر مسببان در شرایطی که خانواده‌های داغدار خواستار اشد مجازات آنها بودند، حکم صادر شد.

سیاوش رضائی
خبرنگار
 منشأ بسیاری از بحران‌های اقتصادی در دنیا نظام بانکی بوده است. مشکلاتی که به صورت زیرپوستی در سطح بانک‌های کوچک آغاز شده و با تسری به کل نظام بانکی دامن اقتصاد ملی را نیز گرفته است. در ایران نیز سال‌هاست که نشانه‌های مشکلات بانکی عیان شده است و برهمین اساس دولت‌ها برای رفع این مشکلات دست به کار شده‌اند اما تاکنون هیچ یک از این اقدامات به نتیجه نهایی نرسیده است.اما در شرایط حاضر به نظر می‌رسد اصلاح نظام بانکی به یک ضرورت اجتناب ناپذیر تبدیل شده است. در روزهای اخیر لایحه حذف چهار صفر از پول ملی به عنوان رفرم پولی در دولت به تصویب رسید، رفرمی که نیازمند اقدامات تکمیلی است. براساس اعلام کارشناسان همزمان با رفرم پولی و برای تأثیرپذیری آن باید نظام بانکی نیزاصلاح شود. برهمین اساس رئیس کل بانک مرکزی نیز از آغاز اصلاحات بانکی در ترازنامه بانک‌ها، مطالبات معوق، کاهش هزینه تمام شده پول و آزادسازی دارایی‌های منجمد شده در بانک‌ها خبر داده است.
دراین راستا پرسشی که مطرح می‌شود این است که اصلاحات بانکی باید از چه نقطه‌ای آغاز و به کجا ختم شود. این درحالی است که هم‌اکنون شبکه بانکی کشور با مشکلات متعددی دست به گریبان است و باید برای حل آنها یک اولویت بندی صورت گیرد. براساس آنچه کارشناسان اعلام می‌کنند، اصلی‌ترین عامل در اصلاحات بانکی، اقتدار بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر بازار پول است چرا که تازمانی که این نهاد از اقتدار و پشتوانه حاکمیت برای اجرای مقررات و قوانین برخوردار نباشد نمی‌تواند در برابر تخلفات و دور زدن قانون ایستادگی کند.
طبق گفته کارشناسان یکی از مهمترین مسائل نظام بانکی اجرای استانداردهای بین‌المللی است که پشتوانه یک قرن تجربه جهانی را دارد و برای جلوگیری از تکرار بحران‌های بانکی در نقاط مختلف دنیا تدوین و رفته رفته تکمیل شده است. این درحالی است که برخی از ذی نفوذان به دلیل منافع خود همواره در برابر این اصلاحات و اجرای استانداردها مقاومت می‌کنند بنابراین چگونگی اجرای این استاندارد نکته کلیدی است.
در روزهای اخیر نیز رئیس کل بانک مرکزی از آغاز اصلاحات در نظام بانکی کشور خبر داده است، روندی که به اعتقاد وی تا پایان سال به بهبود شرایط اقتصادی می انجامد.

مانع اصلی اصلاحات بانکی

کامران ندری
اقتصاددان
اصلاحات بانکی معطوف به ناترازی است که در شبکه بانکی وجود دارد. بخشی از این ناترازی در درآمدهای بانک هاست که زیان را ایجاد می‌کند و بخش دیگر این ناترازی در دارایی و بدهی‌هاست. به این معنا که اگر بانکی را بخواهیم تسویه کنیم دارایی‌های آن بدهی‌هایش را پوشش دهد.
 بخشی هم به کسری نقدینگی مربوط است. هرچند ممکن است برخی بانک‌ها دارایی بالایی هم داشته باشند ولی به دلیل اینکه این دارایی نقد نیست باعث کسری می‌شود. برای اینکه این ناترازی‌ها مرتفع شود، بانک مرکزی باید به وظایف خود عمل کند. دراین زمینه یک سری استانداردها از حسابداری تا مقررات احتیاطی و نقل و انتقال وجوه در دنیا وضع شده است. از آنجا که عمده بحران‌های اقتصادی کشورها منشأ بانکی داشته است، تلاش شده است تا با الزام بانک‌ها به رعایت این استانداردها ریسک بحران به حداقل برسد.
در شبکه بانکی ایران آشنایی با این استانداردها وجود دارد و بانک مرکزی نیز مقررات مربوطه را به صورت نسبی و قابل قبول تدوین کرده است. بنابراین مشکل فعلی نظام بانکی عدم آشنایی با اصول و استانداردهای روز دنیا نیست، بلکه معضل اصلی این است که چگونه این استانداردها را بدون ملاحظات سیاسی و مناسبات قدرت که مانعی بر سر راه اجرای این قوانین است، عملیاتی کنیم.
درواقع اجرا نشدن این قوانین برای برخی از اشخاص حقیقی و حقوقی بیشترین منافع را دارد و برهمین اساس تمام تلاش خود را برای اجرا نشدن این قوانین به کار می‌بندند.
از سوی دیگر برای توجیه افکار عمومی نیز گفته می‌شود که محیط ایران برای اجرای این استانداردهای بین‌المللی مناسب نیست. براساس آنچه این افراد در راستای منافع خود توجیه می‌کنند، مناسبات نظام بانکی در دنیا بر پایه ربا و استعمار است و با ایدئولوژی ما سازگار نیست.
این درحالی است که اصل قضیه این است که حفظ وضع موجود به نفع گروهی خاص تمام می‌شود که هم‌اکنون قدرت اقتصادی در اختیار دارند. بستر فرهنگی جامعه نیز توجیهات لازم را در اختیار این افراد قرار می‌دهد. بنابراین مسأله اصلی در حوزه اجراست، اینکه چگونه می‌توان براین موانع اجرایی و فشارهای سیاسی فائق آمد.
استانداردهایی که در حوزه بانکداری دنیا ارائه شده فراتر از مسائل نظری است و یک تجربه جهانی پشت آن وجود دارد. برای مثال مجموعه مقررات «بازل» نتیجه بحران‌های متعددی است که در کل جهان ایجاد شده است. علاوه براین عدم اجرای این استانداردها باعث می‌شود کشورها در روابط بانکی با هم محتاط‌تر عمل کنند، چرا که ریسک بالایی برای آنها ایجاد می‌کند.

مشکل بانکی از کجا آغاز شد؟

شهرام معینی
اقتصاددان
برای اینکه به راهکاری برای اصلاح نظام بانکی دست یابیم در ابتدا باید به این پرسش پاسخ داد که مشکل نظام بانکی ایران از کجا و چگونه آغاز شده است. در واقع نقطه شروع این بحران از بانک‌ها و مؤسسات کوچکی بود که صاحب نفوذ بودند. این بانک‌ها و مؤسسات در طول چندین سال تسهیلاتی پرداخت کردند که به دلیل نداشتن وثایق کافی به بانک بازنگشته است و درحالی که بایستی پس از چند سال از صورت‌حساب آنها (به دلیل قطعی شدن عدم بازگشت) حذف می‌شد، اما همچنان در صورت‌های مالی این بانک‌ها باقی ماند و حتی سود سالانه این مطالبات سوخت شده نیز محاسبه می‌شد.در ظاهر صورت‌های مالی آنها هیچ گونه ناترازی نداشت، ولی در باطن به دلیل اینکه این بخش از دارایی‌ها غیرواقعی بود و هر ساله بر آن افزوده می‌شد، باعث ناترازی صورت‌های مالی بانک‌ها شده بود.
این دسته از بانک‌ها برای حل این مشکل دو راه حل یعنی برداشت از بانک مرکزی و پذیرش سپرده در پیش داشتند که به دلیل دشواری برداشت از بانک مرکزی به جذب سپرده با نرخ‌های سود بالاتر از عرف اقدام کردند. این اقدام باعث شد تا سایر بانک‌ها نیز وارد رقابت مخرب جذب سپرده با سود بالا شوند و بدین ترتیب به دلیل افزایش بدهی مشکلی که در ابتدا تنها به چند بانک کوچک مربوط بود به سایر بانک‌ها نیز تسری یافت.
حال برای حل این مشکل در کوتاه مدت باید نظارت بانک مرکزی بر فعالیت بانک‌ها افزایش یابد. بایستی با اعمال یک حسابداری دقیق بر صورت‌های مالی بانک‌ها دارایی‌های غیرواقعی و مطالبات غیرقابل بازگشت آنها شناسایی و حذف شود. پس از شناسایی بانک‌هایی که با ناترازی مواجهند می‌توان با دو راهکار این مشکل را حل کرد.
یک راهکار این است که درصورتی که ناترازی بالا نباشد از محل سهامداران عمده این ناترازی پرداخت شود. دومین راهکار این است که به بانک‌ها اجازه داده شود که ناترازی خود را با اعمال نظارت بانک مرکزی پوشش دهند.
اما در بلندمدت نیز باید اقداماتی انجام شود. دراین زمینه باید در ابتدا نرخ بهره بانکی کاهش یابد. عملیات بازار باز یکی از روش‌هایی است که می‌توان با اتکا به آن نرخ بهره را کاهش داد.
بانک مرکزی با خرید اوراق خزانه دولتی می‌تواند این کار را انجام دهد. همچنین بازتنظیم پنجره تنزیل نیز راهکاری است که مورد تأکید قرار می‌گیرد. دراین روش نرخ سود از دو طریق تسهیلاتی که بانک مرکزی به بانک‌های تجاری می‌پردازد و سپرده‌گذاری بانک‌ها که نزد بانک مرکزی تنظیم می‌شود تا بانک ناچار به افزایش نرخ سود سپرده‌های خود نشود.
تشدید نظارت بر بانک‌ها نیز بخش دیگری از اقدامات است که از طریق الزام به تراز کردن دارایی‌ها، کنترل وام دهی و متنوع کردن تسهیلات صورت می‌گیرد.
درمجموع باید گفت علت کلیدی تمام این مشکلات سطح پایین اقتدار بانک مرکزی است به‌طوری که رئیس کل بانک مرکزی نمی‌تواند با بانک‌های مشکل دار برخورد کند. بنابراین مشکل ناترازی بانک‌ها به محدودیت اقتدار بانک مرکزی مربوط می‌شود و تا زمانی که این مشکل حل نشود، حتی در صورت اصلاحات بانکی پس از مدتی دوباره این مشکلات بازمی گردد.


راهکارهای سه گانه برای اصلاحات بانکی

مجید عینیان
اقتصاددان
سلامت بانکی و نحوه تأمین مالی دولت ریشه‌های اصلی تورم در ایران هستند که برای حل آن هر دو بخش باید به صورت همزمان در دست اصلاح قرار گیرد.
در زمینه اصلاحات بانکی و بازگرداندن سلامت به این نظام، مهمترین عامل حمایت کل حاکمیت از بانک مرکزی در برابر بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری است تا از این طریق قوانین موجود به صورت کامل اجرایی شود و زمینه فرار برخی از بانک‌ها و مؤسسات ذی نفوذ از مقررات فراهم نشود، چرا که در بلندمدت عدم اجرای قوانین به زیان خود بانک‌ها و اقتصاد ملی تمام می‌شود.
از سوی دیگر برای اینکه دارایی بانک‌ها دچار مشکل نشود، سه راهکار اصلی وجود دارد. در ابتدا باید بدهی دولت به شبکه بانکی که رقم قابل توجهی نیزهست، با بهره‌گیری از اوراق مختلف قابل نقل و انتقال شود تا بانک‌ها به دلیل مطالباتی که از دولت دارند دچار مسدودیت دارایی نشوند.
راهکار دوم برای این بخش همان «عملیات بازار باز» است تا بانک مرکزی با اتکا به همین اوراق برای شبکه بانکی تأمین اعتبار کند. با استفاده از عملیات بازار باز ضمن این که می‌توان نرخ تورم را کنترل کرد و بانک‌ها را تأمین اعتبار کرد می‌توان نرخ‌های سود را نیز کنترل کرد. براساس تازه‌ترین اخبار هم‌اکنون مسائل شرعی عملیات بازار باز نیز برطرف و زمینه برای اجرای گسترده آن فراهم شده است.
سومین راهکاری که برای اصلاح نظام بانکی وجود دارد این است که در زمینه اجرای استانداردهای بین‌المللی بانکداری با جدیت اقدام کنیم. یکی از مهمترین این استانداردها کفایت سرمایه بانک هاست که هم‌اکنون بسیاری از بانک‌ها با آن فاصله زیادی دارند. این دست از استانداردها تنها جنبه تئوریک و لوکس ندارد و حاصل تجربه جهانی است. درواقع این استانداردها به بانک‌ها کمک می‌کند سلامت خود را حفظ کنند و از بحران فاصله بگیرند.
در سالیان گذشته نظام تصمیم‌گیری در بخش نظارت بانکی کشور حرکت‌های مثبتی کرده است ولی همواره در اجرا کند و گاه دیرهنگام عمل کرده است. درحالی که به صورت کلی اکثر مصوبات درست بوده ولی تا مرحله اجرا زمان زیادی می‌برد برهمین اساس بانک مرکزی باید دراین زمینه چابک‌تر عمل کند.

سهیلا یادگاری
خبرنگار
کسانی که می‌خواهند از تسهیلات بانکی برای خرید واحدهای مسکونی استفاده کنند، باید چقدر آورده نقدی داشته باشند؟سهم و وزن وام بانکی در خرید خانه در تهران و شهرهای دیگر چقدر شده است؟
اینها سؤالاتی است که در گزارش امروز به آن پاسخ داده شده است.
هر فردی که می‌خواهد خانه بخرد، در وهله اول باید با «خودش ببیند که چند- چند» است.یعنی چقدر پول نقد دارد و چقدر می‌تواند روی وام بانکی حساب کند.حال این سؤال مطرح است که با افزایش قیمت مسکن در شهرهای مختلف طی دو سال اخیر، تا چه اندازه(چند درصد)می توان روی وام بانکی حساب باز کرد و خریدار چقدر باید پول داشته باشد؟
بررسی‌ها در گزارش پیش رو نشان می‌دهد، درصورتی که خریدار بخواهد یک خانه 60 متری در هر نقطه از کشور خریداری کند باید از 20 تا 80 درصد آورده نقدی داشته باشد.شهر به شهر فرق می‌کند. به بیان ساده تر، اثر بهره‌گیری از ابزار وام بانکی در خرید مسکن در هرشهری تفاوت دارد. در کل، افزایش بهای مسکن باعث شده است که اثر وام مسکن در شهر تهران کاهش یافته اما در سایر شهرها با توجه به سقف تسهیلات زوجین، اثر وام مسکن تقویت شده است.
پیش فرض اصلی گزارش
 شخصیت اصلی گزارش ما فردی است که می‌خواهد با تسهیلات 160 میلیون تومانی زوجین، در تهران و  120 میلیون تومانی   در مراکز استانها که بالاترین سقف وام خرید مسکن است، یک آپارتمان 60 متری خریداری کند. با توجه به اینکه تنوع تسهیلات مسکن مختلف و میزان تسهیلات نیز در شهرهای بزرگ و کوچک متفاوت است برای مقایسه سهم وام در خرید مسکن در شهرهای مختلف، بیشترین سقف وام پرداختی یعنی وام زوجین را در نظر می‌گیریم.
حال سؤال اینجاست که استفاده از وام در خرید مسکن در کدامیک از شهرها یا مراکز استان‌های کشور اثر بیشتری دارد.به بیان ساده تر، در کدامیک از این شهرها وام مسکن می‌تواند زمینه خانه دار شدن افراد را فراهم سازد.
پیش از هر چیزی باید اشاره کرد که ابتدا برای اثرسنجی وام مسکن روی قیمت‌ها از آخرین میانگین قیمت مسکن در شهرهای مختلف کشور که مربوط به تیرماه امسال است، استفاده شده است.مراجع آماری این گزارش بانک مرکزی و مرکز آمار ایران و وزارت راه و شهرسازی است.
نکته مهم اینکه آمار برخی از استان‌های کشور به‌دلیل معاملات اندک در این گزارش وجود ندارد. به گفته مسئولان دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی با توجه به آمار پایین (تک رقمی) تعداد معاملات مسکن در تیرماه در برخی مراکز استان‌ها مانند زاهدان، یزد، خرم آباد، سمنان، ارومیه و... نمی‌توان میانگین قیمت مسکن در این مراکز را ارائه کرد چون تعداد اندک معاملات نمی‌تواند ملاک تعیین میانگین قیمتی در آن شهر باشد. بنابراین شماری از استان‌های کشور که تعداد معاملات در آنها مطلوب بوده در جدول گزارش بیان شده است.
از تهران تا کرج
اول از تهران شروع کنیم، با در نظر گرفتن متوسط قیمت 13 میلیون و 300 هزار تومان برای یک متر آپارتمان در تهران (بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی) برای خرید خانه‌ای 60 متری در پایتخت(مناطق پایین)به 798 میلیون تومان نقدینگی نیاز است که یک زوج با فرض دریافت وام 160 میلیون تومانی باید 638 میلیون تومان از هزینه خرید را خودشان بپردازند اما هزینه خرید خانه‌ای با همین ویژگی در کرج، 222 میلیون تومان است (متوسط قیمت یک متر آپارتمان در این شهر 3 میلیون و700 هزار تومان است) که با در نظر گرفتن وام 120 میلیونی زوجین، متقاضیان برای خرید باید 62 میلیون تومان بپردازند.
از شهرهای دیگر چه خبر؟
بر اساس آمارهایی که دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی در اختیار ما قرار داد، در مراکز استان‌ها بیشترین میانگین قیمت در تیرماه مربوط به اصفهان است. میانگین قیمت هر متر مربع آپارتمان در اصفهان معادل 5میلیون و 100 هزار تومان است. در این استان قیمت آپارتمانی 60 متری 306 میلیون تومان است که سهم وام(120 میلیون تومان) در هزینه خرید 39 درصد و سهم متقاضیان 61 درصد است. در اردبیل اما خریدار کمترین سهم را برای خرید خانه‌ای 60 متری می‌پردازد. سهم آورده خریدار در شهر اردبیل 20 درصد است و در عوض تسهیلات 80 درصد هزینه 150 میلیون تومانی یک آپارتمان 60 متری در این شهر را شامل می‌شود. به این ترتیب مقایسه قیمت مسکن در شهرهای مختلف نشان می‌دهد کمترین سهم وام در خرید آپارتمان مربوط به تهران، معادل 20 درصد و بیشترین سهم وام مربوط به اردبیل معادل 80 درصد است. بعد از اردبیل، سهم تسهیلات مسکن برای خرید آپارتمان در شهر ساری بیشترین وزن را دارد. در این شهر سهم وام در خرید آپارتمان 74 درصد است.
  تحلیل اثر وام مسکن در تهران و سایر شهرها
در حالی که با افزایش قیمت مسکن، قدرت تسهیلات در خرید خانه کاهش یافته است. اما بر اساس داده‌های جدول گزارش، کاهش قدرت وام مسکن در شهرهای مختلف متفاوت است به عبارتی در شهری مانند تهران که قیمت مسکن رشد بیشتری داشته هزینه وام در خرید خانه به کمتر از نصف رسیده است، اما در بسیاری از شهرها سهم وام در هزینه خرید مسکن بالا است. ابوالقاسم رحیمی انارکی، مدیرعامل بانک مسکن نیز با تأیید این موضوع می‌گوید: «در سه ماهه نخست امسال دریافت تسهیلات صندوق پس‌انداز مسکن یکم در تهران کاهش یافته است. اما در مقابل در مراکز استان‌ها، شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر و شهرهای زیر ۲۰۰ هزار نفر میزان استقبال خانه اولی‌ها از تسهیلات صندوق پس‌انداز مسکن یکم با افزایش مواجه بوده است.»
تحلیلگران معتقدند که با وجود کاهش شتاب قیمت مسکن در ماه‌های اخیر و همچنین تعدیل قدرت خرید متقاضیان همچنان در شهرهایی همچون تهران استفاده از وام بانکی نمی‌تواند نقش مؤثری در خرید خانه داشته باشد، از این رو، سیاستگذاران حوزه مسکن باید در سقف وام خرید مسکن تجدید نظر کنند، گرچه  بعضی از کارشناسان نسبت به اتخاذ این تصمیم به‌ دلیل تورم زا بودن انتقاد دارند.

مرتضی کاظمی
کارشناس اقتصادی
این روزها در پی بازداشت رئیس سازمان خصوصی‌سازی داوری‌هایی درباره عملکرد و کارنامه این سازمان مطرح می‌شود که بعضاً با واقعیات موجود و وظایف ذاتی این نهاد فاصله دارد و برای تشریح آن باید به نکات زیر اشاره کرد:
نکته اول- سازمان خصوصی‌سازی متولی همه سازوکار خصوصی‌سازی نیست، بلکه این سازمان فقط متولی بخش‌هایی از فرایند خصوصی‌سازی است. سه نهاد شامل «قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی» و «شورای عالی اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی» و همچنین «هیأت واگذاری» به‌عنوان نهادهای بالادستی در فرایند خصوصی‌سازی بسیار تأثیرگذار هستند.
در واقع می‌توان گفت سازمان خصوصی‌سازی فقط متولی در امور اجرایی است و تصمیم‌سازی و سیاستگذاری در نهادهای دیگری تنظیم می‌شوند. لازم است تأکید شود هسته اصلی برای تصمیم‌سازی در امور خصوصی سازی، هیأت واگذاری و تشکیل شده از این اشخاص است: وزیر اقتصاد و امور دارایی (به‌عنوان رئیس)، وزیر دادگستری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و رئیس اتاق تعاون ایران و همچنین وزیر مربوطه به علاوه دو نماینده مجلس و رئیس سازمان برنامه و‌ بودجه به‌عنوان ناظر. رئیس سازمان خصوصی‌سازی نیز به‌عنوان دبیر در جلسات هیأت واگذاری حضوردارد اما حق رأی ندارد.
لازم به ذکر است تصویب قیمت‌گذاری و تأیید مراحل اصلی خصوصی‌سازی برعهده هیأت واگذاری است. در واقع هر بنگاه دولتی با هر قیمتی که به بخش خصوصی واگذار شده با نظارت و مصوبه این افراد انجام شده است.
بر این اساس سازمان خصوصی‌سازی فقط متولی اجراییات و مصوبات نهادهای بالادستی است. غالب تصمیمات مهم در شورای عالی اصل ۴۴ و هیأت واگذاری تنظیم می‌شوند.
نکته دوم- وظایف اصلی سازمان خصوصی‌سازی عبارت است از آماده‌سازی شرکت‌ها برای واگذاری و عرضه از طریق مزایده عمومی یا به‌صورت بلوکی از طریق بورس و فرابورس و همچنین نظارت بر بنگاه‌های واگذار شده مطابق با مقررات و مفاد قرارداد منعقد شده با خریدار. با این توصیف، قیمت‌گذاری و تعیین اهلیت خریداران از وظایف هیأت واگذاری است که به اشتباه از مسئولیت‌های سازمان خصوصی‌سازی تلقی شده است.
نکته سوم- قیمت‌گذاری چالشی‌ترین بخش از موضوع خصوصی‌سازی است. قیمت‌گذاری مطابق با مقررات، توسط کارشناسان رسمی دادگستری و بر اساس صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و به روش‌های متداول (که نه الزاماً خالی از ایراد؛ اما به هر حال قانونی است) انجام می‌شود. در میان روش‌های مرسوم برای قیمت‌گذاری روشی که معمولاً مبنای قیمت‌گذاری قرار می‌گیرد روش «ارزش خالص دارایی‌ها» است. در این روش مطابق با صورت‌های مالی بدهی‌های بنگاه از عدد دارایی‌ها کسر و این عدد به‌عنوان قیمت پایه اعلام می‌شود. قیمت پایه مبنای مزایده عمومی است و هر خریداری که حاضر باشد عدد بیشتری بپردازد در صورتی که سایر شرایط را داشته باشد برای قرارداد و بیع معرفی می‌شود. نقش سازمان خصوصی‌سازی در این ماجرا انتقال نظرات کارشناسان رسمی دادگستری به هیأت واگذاری، دریافت مصوبه و اعلام عمومی است. در واقع برخلاف آنچه تصور می‌شود سازمان خصوصی‌سازی فقط هماهنگ‌کننده است. اینگونه نیست که مدیران سازمان خصوصی‌سازی بتوانند به تنهایی برای یک بنگاه دولتی قیمت‌گذاری کرده و آن را به فروش برسانند. به عبارتی می‌توان گفت مدیران سازمان خصوصی‌سازی نقش تعیین کننده‌ای در قیمت‌گذاری بنگاه‌های دولتی ندارند.
نکته چهارم: این نکته حائزاهمیت است که طبق اسناد و شواهد موجود معمولاً در بسیاری از این مزایده‌ها هیچ داوطلبی برای خرید و سرمایه‌گذاری اعلام آمادگی نمی‌کند. برای مثال براساس سوابقی که در وبسایت سازمان خصوصی‌سازی موجود است در مورد شرکت کشت‌وصنعت مغان، چهار مرتبه؛ برای نیشکر هفت‌تپه، شش مرتبه و برای ایران‌ایرتور، چهار مرتبه آگهی مزایده منتشر شد اما هیچ استقبالی نشده است.
مشکل اینجاست که بنگاه‌های دولتی معمولاً دارای زیان انباشته و بدهی‌های سنگینی هستند. برای مثال شرکت نیشکر هفت تپه و شرکت ایران ایرتور در زمان واگذاری در سال ۱۳۹۴ هر کدام حدود پانصد میلیارد تومان بدهی داشته‌اند. بعضی از شرکت‌های دولتی ده‌ها سال زیاندهی و انباشتی از نیروی مازاد را تجربه کرده‌اند. ساختار سازمانی و قدمت تکنولوژی در بسیاری از این بنگاه‌ها به طرز تأسف‌آوری آسیب‌زا و ناامیدکننده است.
نکته پنجم: تصور می‌شود سازمان خصوصی‌سازی متولی تسهیل فرآیند خروج از بنگاهداری در همه زیرمجموعه‌ها و سازمان‌های دولتی است. این تصور اشتباه است. بانک‌ها، صندوق‌های بازنشستگی و برخی دیگر از سازمان‌های زیرمجموعه دولت برای خروج از بنگاهداری هیچ ارتباط بروکراتیکی با سازمان خصوصی‌سازی ندارند.
جمع‌بندی اینکه، سازمان خصوصی‌سازی هر چند که مهم و تأثیرگذار است اما عهده‌دار فقط بخشی از فرایند خصوصی‌سازی است. خلاصه اینکه، سازمان خصوصی‌سازی همه‌کاره ماجرای خصوصی‌سازی نیست!

گروه سیاسی/ محمد جواد ظریف باز هم به اروپا و این بار به سه کشور حوزه اسکاندیناوی سفر کرده. سفری که کمی بعد از قرار گرفتن نامش در فهرست تحریم‌های مقام‌های امریکایی انجام شد تا وزیر دائم السفر دولت روحانی، دیپلماسی جمهوری اسلامی را با‌ وجود کارشکنی دولتمردان امریکایی به پیش براند. با عبدالرضا فرجی راد، استاد دانشگاه و سفیر پیشین ایران در نروژ درباره ابعاد و اهمیت این سفر گفت‌و‌گو کردیم.
آقای ظریف روز گذشته راهی سه کشور حوزه اسکاندیناوی شامل فنلاند، سوئد و نروژ شد. این دسته از کشورها در میان کشورهای اتحادیه اروپا از چه جایگاه سیاسی و اقتصادی برخوردارند؟
کشورهای حوزه نوردیک شامل 5 کشور می‌شود که فنلاند، سوئد و نروژ سه کشور از مجموع این کشورهاست که آقای ظریف به آنها سفر می‌کند و دو کشور دیگر دانمارک و ایسلند است. 3 کشور مورد اشاره که در شمالی‌ترین قسمت اروپا قرار دارند از منظر سیاسی و اقتصادی کشورهای مهمی به شمار می‌آیند. درست است که در اروپا کشورهایی مانند آلمان، انگلیس، فرانسه جزو قدرت های بزرگ این قاره به شمار می‌آیند اما کشورهای حوزه نوردیک بویژه نروژ و سوئد نقش مهمی در سازمان‌های بین‌المللی دارند. این کشورها از یک استقلال نسبی برخوردارند؛ یعنی سیاست های اقتصادی و سیاسی‌شان خیلی به هم نزدیک است و در عرصه سیاست خارجی تلاش می‌کنند رویکردهای مبتنی بر صلح را در جامعه بین‌المللی بر اساس دیدگاه خودشان پیگیری کنند لذا این کشورها از زمانی که آقای ترامپ روی کار آمده است با سیاست های امریکا مخالفت کرده‌اند حالا ممکن است بعضاً این موضع را به‌صورت علنی اعلام نکنند اما حداقل کاری که می‌کنند این است که این موارد را در جلسات پشت درهای بسته یا در مذاکرات دیپلماتیک بین‌المللی براحتی بیان می‌کنند.
این نخستین سفر اروپایی وزیر خارجه ایران بعد از قرار گرفتن نامش در فهرست تحریم‌های امریکا است. آیا استقبال این سه کشور اروپایی از این سفر در چنین شرایطی پیامی برای امریکا دارد؟
بله؛ حضور آقای ظریف در این کشورها به این دلیل اهمیت خاصی دارد که امریکا انتظار دارد کشورهای نوردیک یا برخی از آنها که مانند نروژ عضو ناتو هستند، با آنها همراهی و همفکری داشته باشند. اما من تا آنجایی که اطلاع دارم اغلب کشورهای این حوزه نه به‌صورت رسمی بلکه غیر رسمی نسبت به سیاست‌های ترامپ اعتراض کرده اند؛ مثلاً وزیر خارجه سوئد نسبت به تحریم ظریف و خروج امریکا از برجام بشدت معترض شد.
این سه کشور از زمانی که آقای ترامپ روی کار آمده است، هیچ گونه ارتباط و رفت وآمد جدی با ایالات متحده نداشته‌اند و مقام‌های ارشد امریکایی هم به این کشورها سفر نکرده‌اند. کاخ سفید بعد از تحریم آقای ظریف بویژه بر اروپایی‌ها فشار وارد می‌کند که این تحریم را رعایت کنند طبیعتاً این کشورها با استقبال از وزیر خارجه ایران نشان دادند از دستورات امریکا تبعیت نمی‌کنند که خود اقدام سیاسی مهمی است.
کشورهای حوزه «نوردیک» بویژه در یک سال گذشته که جدال دیپلماتیک میان ایران و امریکا به بیشترین سطح خود رسیده است، اقدام مؤثری در مواجهه با امریکا از خود نشان داده اند؟
این کشورها در ماجرای فجیره امارات که یک کشتی نروژی مورد اصابت قرار گرفت و هنوز هم مشخص نشده است که این کشتی از سوی چه کشوری مورد حمله قرار گرفت، تلاش کردند مواضعی هم راستای امریکا نداشته باشند.
این سه کشور جزو قدرت های دریایی اروپا به شمار می‌آیند، نروژ یکی از بزرگترین ناوگان‌های تجاری را دارد، سوئد و فنلاند و دانمارک هم از قدرت دریایی خوبی بهره‌مند هستند. دانمارک هم همین‌طور است یک نیروی تجاری بسیار قدیمی دارد که از زمان وایکینگ‌ها دریانوردی می‌کردند. امریکا بعد از جدال‌هایی که بر سر نفتکش‌های ایران و انگلیس به وجود آمد از این دسته از کشورها خواست به ائتلاف بین المللی این کشور در خلیج فارس برای اسکورت کشتی هایشان بپیوندند اما تا جایی که می‌دانم نه نروژ و نه سوئد و فنلاند هنوز درخواست امریکا را اجابت نکرده‌اند.
این کشورها بعد از مخالفت سفت و سخت با خروج امریکا از برجام که به‌صورت علنی مطرح شد، رفت و آمد خود با تیم ترامپ و کاخ سفید را به حداقل رسانده‌اند. این روزها آقای پمپئو، بولتون، وزیر خزانه‌داری و برایان هوک به طور دائم به اروپا سفر و تلاش می‌کنند، کشورهای اروپایی را تحت فشار قرار دهند که یا با ایران کار نکنند یا درباره اینستکس فعال نباشند اما شاهدیم که دست کم برخی کشورها مانند انگلیس این فضا را برای مقام‌های امریکایی فراهم کرده‌اند اما کشورهای نوردیک منتظرند تیم دولت کاخ سفید تغییر کند. ضمن اینکه این کشورها بهترین موضع‌گیری را درباره مسائل خاورمیانه بویژه درباره مسأله فلسطین داشته‌اند. نروژی‌ها و سوئدی‌ها با انتقاد از عملکرد رژیم صهیونیستی تلاش کردند مسأله را آرام کنند و بعضاً به‌صورت مداوم یا موردی به سرزمین های فلسطین از جمله غزه کمک می‌کنند.
لذا این کشورها مدیریت خاصی دارند که این مدیریت خاص به سیاست های خاورمیانه‌ای نزدیک‌تر است. این در حالی است که بعضی از کشورهای اروپایی مانند کشورهای حوزه اروپای شرقی اطاعت بیشتری از امریکا دارند و سیاست های آن را دنبال می‌کنند؛ به‌عنوان مثال اگر بخواهیم لهستان امروزی را با نروژ امروزی یا لهستان امروزی را با فنلاند و سوئد امروزی مقایسه کنیم تفاوت بسیار زیادی در رویکرد سیاست خارجی این کشورها وجود دارد. لهستان و کشورهای بالتیک که همسایه سوئد هم هستند از امریکا اطاعت می‌کنند و سیاست های او را پیش می‌برند اما کشورهای نوردیک از نوعی استقلال عمل بهره‌مند هستند.
ظرفیت اقتصادی این کشورها برای ثمربخشی مناسبات دوجانبه با در نظر گرفتن چه مؤلفه‌هایی تعریف می‌شود؟
این کشورها از منظر اقتصادی مدیریتی را موسوم به مدیریت اسکاندیناوی به وجود آورده‌اند. ما دو نوع مدیریت اقتصادی داریم؛ یکی مدیریت اسکاندیناوی است که در واقع اجازه نمی‌دهد شکاف زیادی بین فقیر و غنی ایجاد شود و هر موقع امکان بروز شکاف باشد، این کشورها با وضع قوانینی جهت افزایش مالیات سعی می‌کنند این شکاف را از بین ببرند. نوع دیگر مدیریت اقتصادی امریکایی به‌نام اقتصاد آزاد است که فضا کاملاً باز است و افرادی با ثروت‌های هنگفتی پولدار هستند و در نقطه مقابل آنها شمار زیادی از افراد هم در فقر به سر می‌برند. کشورهای حوزه اسکاندیناوی مدیریت اقتصادی خاص خودشان را دارند و با بهره‌گیری از آن توانستند از نظر تکنولوژیکی بسیار موفق عمل کنند. فقر در این کشورها بسیار کمرنگ است، مهاجرپذیری‌شان بسیار بالا است ضمن اینکه راحت‌تر از سایر کشورهای غربی این تکنولوژی را به کشورهای دیگر منتقل می‌کنند.
در چه بخش‌هایی ورود جدی در بازار اقتصادی ایران داشته‌اند؟
نروژی‌ها در بخش نفت و گاز ما بسیار خوب عمل کردند اما متأسفانه بعد از تحریم‌ها مجبور شدند صحنه را خالی کنند. آنها بخش‌ها و فازهایی از عسلویه را ایجاد کردند و در منطقه ایلام زنگوله چاه های نفتی را استخراج کردند که بعد از تحریم دوباره این دریچه‌ها بسته شد. کار تکنولوژیکی این کشورها بسیار سطح بالاست و دست بسته عمل نمی‌کنند و سعی می‌کنند دانش خود را به طور کامل در اختیار کشور محل سرمایه‌گذاری قرار دهند. این کشورها بر اساس قوانینی که دارند و در قانون اساسی‌شان نیز آمده است، وقتی در کشورهای دیگر از جمله ایران کارهای توسعه‌ای چه در سطح زیاد و چه کم انجام می‌دهند، به محیط زیست هم می‌پردازند؛ به‌عنوان مثال وقتی نروژی‌ها در غرب ایران در استخراج نفت و تولید فرآورده‌های نفتی کمک می‌کردند، به بخش محیط زیست هم می‌پرداختند.  سوئدی‌ها هم از منظر تکنولوژیکی مانند صنعت ماشین‌سازی و... بسیار پیشرفت کرده‌اند. فنلاندی‌ها هم در بخش‌های هوش مصنوعی پیشرفت‌های زیادی داشتند در واقع یکی از موارد صادراتی آنها صادرات تکنولوژی است و این را هم در اختیار کشورهای دیگر می‌گذارند و سخت‌گیری کشورهای دیگر را ندارند و انتقال تکنولوژی می‌کنند. ایران در این زمینه‌ها با سوئد و فنلاند همکاری‌های پررونقی داشته است که به انتقال تکنولوژی این کشورها انجامیده است. با این حال ما باید قراردادهای بیشتری منعقد کنیم و توجه بیشتری به این وجه از رابطه با این کشورها داشته باشیم تا راحت‌تر بتوانیم این تکنولوژی برتر را به دست آوریم.
برخی سفرهای آقای ظریف به اروپا و دیدار و رایزنی با مقام‌های اروپایی را بواسطه ناکامی در روند اجرای برجام کم بهره توصیف می‌کنند... پاسخ شما به این ادعا چیست؟
سفرهای دیپلماتیک با چند وجه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی انجام می‌شود. طبیعی است رویکرد اقتصادی ما در شرایط کنونی به‌دلیل تحریم‌های امریکا با این کشورها در سطح مطلوبی نیست. آنها کشورهای قانونمداری هستند که همگی سرمایه گذاری‌های کلانی در امریکا انجام داده اند؛ مثلاً نروژ بیشترین سرمایه‌گذاری در تولید و استخراج نفت را در تگزاس و دیگر نقاط امریکا داشته است.
بنابراین در چنین شرایطی طبیعتاً شرکت استات اویل نمی‌تواند به ایران بیاید و کار کند. بسیاری از شرکت‌های متعلق به این کشورها در زمان تحریم‌های اولیه در دوره اوباما مجبور شدند بیرون بروند دوباره که فضا باز شد نروژ‌ از جمله اولین کشورهایی بود که برگشت بنابراین وقتی آقای ظریف سفر می‌کند نباید انتظار داشت الان قراردادهای مختلفی با این کشورها بسته شود مگر اینکه کارهای کوچک مانند هتل‌سازی و گردشگری انجام داد و زمینه را برای وصل کردن بخش‌های خصوصی به یکدیگر فراهم کرد اما بیشتر می‌توان کار سیاسی و بین‌المللی انجام داد.
ضمن اینکه این کشورها هم در سازمان‌های بین‌الملل، بین کشورها و بسیاری از صحنه‌های سیاسی و سازمان‌های بین‌المللی لابی می‌کنند و درباره نظرات منطقی ایران به گفت‌و‌گو می‌نشینند که این امر می‌تواند زمینه فشار امریکا علیه جمهوری اسلامی را کم کند.
وجه دیگر این رایزنی‌ها کارهای فرهنگی است که ما می‌توانیم با این دسته از کشورها انجام دهیم. ما حدود 20 الی 25 هزار ایرانی در نروژ داریم، بیش از 100 هزار نفر در سوئد، بین 5 تا 10 هزار نفر در فنلاند و 25 هزار ایرانی در دانمارک داریم که می‌توان در رابطه با آنها اقدامات مؤثری از منظر فرهنگی انجام داد و زمینه اتصال با جوامع میزبان را حفظ کرد.
در مجموع این رفت و آمدهای دیپلماتیک در صحنه جهانی می‌تواند بخش تبلیغاتی سیاست خارجی ما را تقویت کند و از منظر رسانه‌ای به طرف مقابل فشار وارد کند؛ زیرا به هر حال تبلیغات جهانی و قدرت رسانه‌ای در اختیار کشورهایی چون امریکاست و ما از این منظر با آنها هم توان نیستیم و با این سفرهاست که می‌توانیم حرف خود را بزنیم که در رسانه‌ها و کانال‌های تلویزیون این کشورها منعکس شود و تأثیرگذاری سیاست امریکا بر افکار عمومی اروپا را کاهش دهد.

سید حسن اسلامی اردکانی
پژوهشگر دین و اخلاق
شیوه رفتار با حیوانات می‌تواند نشانه خوبی از رشد اجتماعی و اخلاقی جامعه باشد. اخباری که گویای رفتار هولناک با حیوانات، بخصوص سگ‌ها و کشتار نظام‌مند آنان است، نویدی از وضع اخلاقی جامعه ما نمی‌دهد. آنچه که بر سگ‌ها می‌گذرد، نه با تفکر اجتماعی مدرن سازگاری دارد و نه ریشه در سنت اخلاق اسلامی دارد. در اینجا من اشاراتی به سنت اسلامی خواهم کرد تا ببینیم چگونه اخلاقیات رفتار ما با حیوانات مانند برف در دل تابستان در حال ذوب شدن است.
روایت معروفی در منابع اسلامی آمده است که طبق آن زنی تن‌فروش در بیابانی سگی تشنه یافت و با کفش خود برایش از چاهکی آب کشید و به او نوشاند. به گفته پیامبر اکرم(ص)بر اثر همین یک رفتار خداوند او را مشمول رحمت خود کرد. در این حال یکی از یاران رسول خدا پرسید:‌ آیا رفتار درست با چهارپایان هم «اجری» دارد برای ما؟ و حضرت پاسخ داد:‌ آری سیراب کردن هر جگر تشنه‌ای اجر دارد. طبق این حدیث، عرصه اخلاق و رفتار درست اختصاص به انسان‌ها ندارد و هر موجود زنده‌ای مشمول عرصه اخلاق است.
سعدی این حدیث را دستمایه خود ساخته با کمی دستکاری روایتی از این دست از آن در بوستان به دست می‌دهد:
‫یکی در بیابان سگی تشنه یافت
برون از رمق در حیاتش نیافت
‫کله دلو کرد آن پسندیده کیش
چو حبل اندر آن بست دستار خویش
به خدمت میان بست و بازو گشاد
سگ ناتوان را دمی آب داد
‫خبر داد پیغمبر از حال مرد
‫که داور گناهان از او عفو کرد
آموزه‌هایی از این دست موجب شد تا در میان جامعه اسلامی ملاطفت خاصی با حیوانات رواج پیدا کند و سگ‌ها نیز از تعرض دیگران در امان باشند، تا جایی که در یکی از منابع اخلاقی قرن ششم این داستان آمده است که بخوبی نگاه عارفان مسلمان را به سگ‌ها نشان می‌دهد.
«و خواجه امام ابو اسحق شیرازی روزی در راهی می‌رفت. سگی فرا پیش آمد، شاگردی که در خدمت بود، بانگ بر سگ زد تا راه آن بزرگ خالی شود. خواجه امام گفت: لا تطردوه! اما علمت آن الطریق بینی و بینه مشترک [مرانیدش، مگر نمی‌دانی که راه میان من و او مشترک است؟]» (مکارم اخلاق، رضی‌الدین ابو جعفر محمد نیشابوری، در دو رساله در اخلاق، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1341، ص 111)
در سیاستنامه نظام الملک طوسی نیز داستان یکی از بزرگان آمده است که خداوند فقط به خاطر رفتار مهربانانه او با سگی گَرگین یا دچار بیماری گری، او را می‌بخشد و در جوار رحمت خود جای می‌دهد. سیاستنامه، سیر الملوک. حسن بن علی نظام الملک طوسی، به کوشش دکتر جعفر شعار. تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ ششم 1373، ص 177-180).
داستان اصحاب کهف و اشاراتی که به سگ آنها در قرآن شده است، دستمایه عارفانی چون عطار شده است تا درباره ارزش عمل و رفتار درست تأکید کنند و بگویند در این عالم این خداوند است که: «گه سگی را ره دهد در پیشگاه/ گه کند از گربه‌ای مکشوف راه». رفتارهایی که امروزه مشخصاً بر ضد سگ‌ها صورت می‌گیرد، گویی بر یک فرض مسلم استوار است و آنکه سگ‌ها موجودات یا اشیای اضافی هستند که ناخواسته وارد عالم خلقت شده‌اند و وظیفه ما است که آنها را از صفحه روزگار پاک کنیم. حال آنکه آنها را کسی آفریده است که ما به اصطلاح اشرف مخلوقات خود را آفریده او می‌دانیم. در نتیجه گویی کشتار نظام‌مند سگ‌ها تلاشی است در جهت اصلاح خطای خالق! سخن کوتاه، این شیوه فارغ از ناکارآمدی، نه با سنت اسلامی سازگار است و نه با نگرش اکولوژیک مدرن همسو است. بهتر است وقتی با معضلی مواجه می‌شویم، به‌جای پاک کردن صورت مسأله، درست با آن مواجه شویم.