مرتضی گلپور
خبرنگار اعزمی ایران 
به گلستان و مازندران
 «آب غافلگیرمان کرد، مردم به دادمان رسیدند»؛ این ترجیع بند سخنان مردمی است که در سیل آق‌قلا گیر افتاده بودند. احمد وکیلی یکی از ساکنان آق‌قلا در شهر مانده است؛ اما تمام خانواده‌اش را به روستای اطراف فرستاده است. می‌گوید همه زندگی‌اش زیر آب است؛ هر چه فکرش را بکنید. می‌گوید: «مردم خوب می‌رسند؛ دولت هم خوب می‌رسد؛ فارس و تراکمه همه کمک می‌کنند؛ اما الان معلوم نیست میزان خسارت و خرابی چقدر است. هنوز ۷۰ درصد خانه‌های شهر زیر آب هستند؛ کل‌آباد، عیدگاه و حکیم‌آباد زیر ۲ متر آب است. هنوز کسی به خانه‌اش نرفته تا ببیند چقدر خسارت دیده است.»
وضعیت شهر هنوز بحرانی است؛ تراکتور‌ها می‌روند و می‌آیند؛ برخی مردم در طبقات دوم خانه‌های خودشان زندگی می‌کنند؛ چون در روستاهای اطراف کسی را ندارند. تراکتور‌ها هم برایشان آب و مواد غذایی می‌برند. 
آقای ایزدی یکی دیگر از اهالی آق‌قلاست؛ کیسه‌های برنجی که آرم هلال‌احمر دارد را از پرایدش خالی کرد و بار تویوتا‌ها کرد تا برای خانواده‌های گرفتار در سیل ببرد. خانه‌اش را به محل اسکان چهار خانواده دیگر تبدیل کرده است؛ از قوم و خویش و همسایه آمده‌اند. می‌گوید: «وضعیت امداد عالی بود. دولت خیلی کمک کرد؛ نیروهای نظامی هم همین‌طور. کمااینکه الان امنیت شهر برقرار است؛ اما ۷۰ درصد شهر زیر آب است. علاوه بر خانه‌ها، زمین‌های کشاورزی هم خسارت دیده و هنوز میزان دقیق خسارت‌ها معلوم نیست» 
آقای بهرام کسایی معلم بازنشسته است. طبقه اول خانه‌اش در کل‌آباد زیر آب است و خانواده‌اش در طبقه دوم ساکن شده‌اند. می‌گوید: «مردم ما را نجات دادند.» می‌گوید: «ما نه پتو می‌خواهیم نه چیز دیگر؛ فقط می‌خواهیم مسیر رودخانه گرگان‌رود درست شود». می‌گوید: «سیل آب باران نبود؛ آب رودخانه گرگان‌رود بالا آمده بود؛ اگر دریچه‌ای کنار رودخانه بود آق‌قلا نباید این حجم از سیل را تجربه می‌کرد. سال ۷۲ هم همین‌طور سیل آمد؛ اما هیچ اتفاقی نیفتاد. باید کار‌شناسی شود و مشکلات حل شود؛ در غیر این صورت مثل الان مردم بدبخت می‌شوند.» 
در روستای فرح‌آباد ساری هم سیل به خانه‌های زیادی خسارت زده است. مزارع گندم و باغ‌های زیادی از بین رفته‌اند. هنوز در باغ‌ها گل و لای و شاخه درختانی که سیل با خودش آورده، هست. اهالی می‌گویند گیاهان درختان سیاه‌ریشه مثل هلو و شلیل از بین می‌رود و فقط مرکبات باقی می‌ماند. 
فقط درختان و مزارع آسیب ندیده‌اند؛ در روستای پنبه‌چوله ۱۲۰ راس گوسفند یکی از اهالی در آب خفه شده است. زعیم برزگر دهیار روستای مرزرود فرح‌آباد ساری می‌گوید: «روز سیل فرماندار مثل پدر بالای سر ما بود. استاندار و بخشدار هم آمدند و مردم هم خیلی کمک کردند؛ اما امکانات کم بود. به موتورپمپ و کفکش نیاز داشتیم؛ الان هم به لجنکش نیاز داریم.» 
برزگر می‌گوید: «یکی از روستاهای نزدیک ما بهارآباد است؛ حتی تراکتور هم نمی‌توانست به آنجا برود؛ کامیون آمد و مردم را از آنجا به مسجد روستای بالا‌تر برد.»
 مشکل آب‌گرفتگی مرزرود بعد از ۲۴ ساعت حل شد؛ اما برزگر معتقد است خسارت‌های سیل به مرور خودش را نشان می‌دهد: «سیل کاملا با زلزله فرق می‌کند؛ کمااینکه حالا روستاییان در حال مراجعه هستند و میزان خسارت‌هایشان را اعلام می‌کنند.» او گفت: «۲۰ روز قبل از سیل مردم پای درختان خود کود ریخته بودند که سیل برد. باغداران نگران کود نیستند؛ بلکه نگران بچه‌هایشان هستند که‌‌ همان درختان باغ هستند. درخت‌ها زیر آب مانده است.»
اوتسهیلات ۵ تا ۱۰ میلیون تومانی برای هر هکتار باغ را ناکافی می‌داند و می‌گوید: «این حتی کفاف هزینه آبیاری قطره‌ای را هم نخواهد داد. گذشته از این همین حالا بسیاری از باغداران به بانک‌ها بدهکارند.» 
سیل خیلی ناگهانی آمد و هستند آدم‌هایی که سیل همه زندگی‌شان را برده است؛ در پنبه‌چوله فردی سرایدار باغ است و سیل همه زندگی‌اش را برده است؛ خیرین محلی زیراندازی به وی داده‌اند و قاشق و چنگال؛ چون سیل آن‌ها را هم برده است.»\ زنی تنها هم در مرزرود است که خانه‌اش را آب برداشته؛ الان در خانه همسایگان مستقر شده است و مرمت خانه‌اش دست‌کم سه ماه زمان می‌برد. 
یکی از اهالی می‌گوید: «مردم پنبه‌چوله نیروهای امدادی را ۲۴ ساعت تا ۴۸ ساعت بعد از وقوع سیل دیدند. نجات مردم از سیل با کمک خود اهالی انجام شد. پراکندگی روستا‌ها باعث شد نیروهای امدادی نتوانند به همه امداد برسانند».‌

عطیه لباف
خبرنگار
۴ انفجار مهیب در تاریکی شب؛ بالاخره بعد از ۴ روز شکافی در راه‌آهن آق‌قلا باز شد تا امکان رهاسازی سیلاب از شمال این شهرستان فراهم شود. اما سیلاب برای مردم آق‌قلا چه چیزهایی به یادگار گذاشت؟ آق‌قلایی که امروز هم بارانی است و مردمانش دیگر از آب می‌ترسند. 
م. طعنه که یکی از ساکنان این شهر است و شغلش کشاورزی است می‌گوید: «زمین‌های کشاورزیمان زیر آب رفت و با خودش نان یک سال خانواده‌هایمان را نیز به آب داد. اینجا محل کشت گندم و جو است؛ الان هم که فصل سرسبزی ترکمن‌صحرا بود. عمده درآمد ترکمن‌ها از کشاورزی است؛ اما با سیل اخیر ما تا مدت‌ها درآمدی نخواهیم داشت. به غیر از محصول، الان ماشین‌آلات کشاورزی، کود، بذر و هر آنچه بود با آب از بین رفته است. با این وضع ترکمن‌صحرا تا چند سال فلج است.» 
س. کاظمی که در روزهای اخیر خانه‌اش زیر آب بوده است، نیز می‌گوید: «بارندگی که شدید شد، همه خانه‌ها نم و رطوبت زدند؛ پیش‌بینی بارندگی شده بود و‌ خبر داشتیم. آماده بودیم که حتی باران شدید‌تر شود؛ اما تمام آمادگی‌ها مردمی بود. هیچ ارگانی موضوع را جدی نگرفته بود و سد‌ها از آب باران زمستانی پر بودند. به همین خاطر سرریز کردند و خانه‌های ما هم زیر آب رفت. هنوز هم ٢٠ تا ٣٠ سانتی‌متر آب در خانه‌های ماست.» 
ع. یلمه که اخیرا خودروی خود را فروخته و غاز خریده بود تا درآمد داشته باشد، گفت: «در این روز‌ها آق‌قلا ناامن‌تر از هر زمانی بود. غازهایی که قرار بود سرمایه زندگی ما باشند، اما دزد‌ها آن‌ها را با خود بردند. دزد‌ها غیربومی هستند وحتی به مرغ و‌خروس‌های ما هم رحم نمی‌کنند.» 
ص. قانقرمه از مارهایی که در آب‌ها هستند می‌گوید که امنیت شهر را کمتر از آنچه تصور می‌شد، کرده‌اند. او درباره وضعیت موجود می‌گوید: «اگر نظارت‌ها دقیق‌تر بود؛ اگر سدهای بیشتری ساخته شده بود؛ اگر درخت‌ها بریده نشده بود؛ اگر در حریم رودخانه‌ها ساخت‌وساز نشده بود، امروز شرایط ما فرق می‌کرد. الان مشکل بالا آمدن فاضلاب و قطعی آب و برق داریم. شب‌ها در تاریکی فقط صدای گریه بچه‌ها می‌آید. به جز دیشب که با ۴ صدای انفجار متوجه شدیم بالاخره راه‌آهن را تخریب کردند و راهی برای نجات از سیل باز کردند. البته این سیلاب به سمت خانه‌های پدری ما در گمیشان در حرکت است و نگران آن‌ها هم هستیم.» 
تجربه مردم آق‌قلا که بسیاری از آن‌ها بیمه هم ندارند نشان می‌دهد هنوز در کشور ما ظرفیت‌های کافی برای مدیریت بحران وجود ندارد. امروز هم سیل در استان‌هایی نظیر لرستان جریان پیدا کرده و امید است که تجربه ترکمن‌صحرا به مهار هرچه سریع‌تر بحران کمک کند.

سیل گلستان یک قربانی بزرگ داشت؛ مناف هاشمی استاندار این خطه که در گرماگرم سیل گلستان همه به دنبالش می‌گشتند. 
خودش در توضیحاتی که شب گذشته مطرح کرده می‌گوید در طول ۱۸ ماه خدمتش فقط ۲ روز به مرخصی رفته است؛ اما در همین دو روز آق‌قلا و گمیشان تا کمر توی آب رفتند و سیل نام توابع گلستان را در صدر اخبار و البته نگرانی‌ها نشاند. 
اگرچه آغاز سال جدید و شروع تعطیلات طولانی نوروز و تغافل رسانه ملی سبب شد مردم خیلی دیر از آنچه در استان‌های شمالی می‌گذرد، باخبر شوند اما به محض مطلع شدن این سوال مطرح شد که مسئولین چه تدبیری اندیشیده‌اند و طبیعی است نخستین کسی که همه سراغش را می‌گیرند، مدیر ارشد استان یعنی استاندار باشد. اما خیلی زود خبر رسید که استاندار در استان نیست و به مرخصی رفته است. هر چند عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور در گفت‌و‌گویی تلویزیونی توضیح داد که استاندار از یک ماه پیش تقاضای مرخصی در روزهای نخست سال ۹۸ را داشته است و ضرورتی خانوادگی او را به مرخصی و سفر به خارج ناچار می‌کرد، اما این توضیح هم نتوانست خیلی قانع‌کننده باشد. بویژه که وزیر کشور در‌‌ همان گفت‌و‌گو تاکید کرد که به استاندار گفته است در صورتی که استان مشکلی نداشته باشد و مسئولین دیگر هم حضور داشته باشند می‌تواند به مرخصی برود. 
با اوج گرفتن انتقادات بود که مناف هاشمی سفرش را نیمه کاره گذاشت و به ایران برگشت؛ اما زمانی به جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران استان گلستان پا گذاشت که دیگر «استاندار سابق گلستان» شده بود؛ چه اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری در جلسه یادشده که وزیر کشور نیز در آن حضور داشت دستور عزل او را صادر کرد و میرمحمد غراوی به عنوان سرپرست استانداری گلستان منصوب شد. تصمیمی که نشان می‌داد توضیح مناف هاشمی مبنی بر اینکه «فکر نمی‌کردیم بارندگی‌های ۵ روز قبل ارتفاعات خراسان شمالی به آق‌قلا برسد» برای کسی قانع‌کننده باشد. 
در این اثنا شایعات هم پا‌به‌پای اخبار سیل استاندار سابق گلستان را احاطه کرده بود. از یک طرف گفته شد او قرار بوده به زودی رئیس سازمان مالیاتی کشور شود اما اسحاق جهانگیری مصلحت دیده این انتصاب بعد از تعطیلات نوروزی باشد؛ چرا که استان گلستان در ایام نوروز یکی از مناطق توریست‌پذیر است و درست نیست سطوح ارشد مدیریتی‌اش در این بازه زمانی دستخوش تغییر شود. از طرف دیگر هم شایعه شد او در دفاع از خود گفته است که فرمانداران و استانداران دیگر هم در این ایام خارج از کشور هستند. 
شایعه‌ای که بلافاصله از سوی مناف هاشمی تکذیب شد. او شامگاه یکشنبه در گفت‌و‌گو با ایسنا با رد اظهارات منتسب به خود گفت: «برخی از کانال‌های تلگرامی ضد انقلاب و صهیونیستی نکاتی را از قول من مطرح کردند که کاملاً کذب محض است و به موقع آن‌ها را پاسخ خواهم داد. همچنین برخی از کانال‌ها از قول من افشاگری‌هایی را مبنی بر مرخصی تعدادی از استانداران و نمایندگان به خارج از کشور مطرح کردند که این هم کذب محض است و با هیچ کسی مصاحبه نداشته‌ام.» 
هاشمی ادامه داد: «من خودم را شریک مشکلات مردم استان می‌دانم و به خاطر دو روزی که به هر دلیلی در استان در شرایط ناآرام حضور نداشتم، شدیداً از مردم دلجویی می‌کنم و از اینکه در این شرایط حساس توفیق خدمت از من سلب شد، شرمنده مردم عزیز خصوصاً تراکمه بزرگوار هستم.»
وی با بیان اینکه «من در طول ۱۸ ماه خدمت در استان گلستان فقط ۲ روز مرخصی داشتم» افزود: «من خودم را سرباز نظام می‌دانم و با افتخار به دستورات رهبری، دولت و وزیر کشور عمل می‌کنم. الان هم عمداً سکوت کردم که برخی از آن بهره‌برداری نکنند تا اگر لازم شد متعاقباً به شکل رسمی مباحثی که گفته شده را پاسخ دهم.»

ممنوع‌الخروج‌ها

عزل استاندار گلستان پیش از هر چیز اخطاری به دیگر استانداران و مدیران استانی بود؛ شاید به همین دلیل بود که شماری از استان‌هایی که در معرض سیلاب قرار دارند، مدیران ارشد و میانی خود را از ممنوع‌ الخروج کردند. چنانکه غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان اعلام کرد: مدیران، مسئولان و فرمانداران استان با توجه به شدت گرفتن سامانه بارشی از روز یکشنبه هفته جاری و احتمال وقوع سیلاب از رفتن به خارج از استان منع شدند. معاون سیاسی اجتماعی استاندار تهران هم با اشاره به احتمال بارندگی‌های شدید در روزهای آینده در شهرستان‌های شمالی تهران از فرمانداران خواست در شهرستان متبوع خود حضور داشته باشند. مدیرکل مدیریت بحران زنجان هم اعلام کرد بنا به مصوبه ستاد مدیریت بحران استان زنجان مدیران تا زمان خروج سامانه بارشی از استان زنجان نباید استان را ترک کنند؛ ضمن اینکه مرخصی مدیران نیز لغو شد. 

10