محمد محمدی سدهی
خبرنگار
علیرضا فغانی و کمک‌هایش (رضا سخندان و محمدرضا منصوری) جزو چهره‌های شاخص جام جهانی 2018 بودند و تا پایان این مسابقات در روسیه ماندنی شدند تا با وجود حذف تیم ملی در مرحله گروهی، حضور یک نماینده از ایران در این مسابقات استمرار داشته باشد. فغانی بازی رده‌بندی میان انگلیس و بلژیک را قضاوت کرد و نامش در تاریخ جام جهانی ماندگار شد. او پس از بازگشت به ایران، چند بازی هم در لیگ برتر جاری سوت زده که مهم‌ترین آن دربی 88 پایتخت بود. با وجود این داور نامدار کشورمان از حواشی در امان نمانده و در مواردی به واسطه مسائلی جز عملکردش درون زمین، مورد توجه رسانه‌ها و مردم قرار گرفته است. در این میان، برخی حواشی مربوط به زمان حضور فغانی در روسیه از یکسو و از سوی دیگر بی‌احترامی هواداران سرخابی در فضای مجازی که موجبات ناراحتی او را پدید آورد، باعث شد تا شایعه مهاجرت این داور نقل محافل شود! در چنین شرایطی گفت‌و‌گوی «ایران» با علیرضا فغانی پیش روی شماست. مصاحبه‌ای که خواندن آن را توصیه می‌کنیم.

شما در طول چند سال اخیر سوت‌های مهمی زدید که مهم‌ترین آن قضاوت در مرحله نیمه‌نهایی مسابقات جام جهانی بود. زمان زیادی از مسابقات جام جهانی نگذشته، شما از کار زیاد خسته نشدید؟ اگر بضاعت داوری ایران شرایط بهتری داشت به خودتان استراحت نمی‌دادید؟
اگر خسته باشیم قطعاً قضاوت نمی‌کنیم و در صورتی که آمادگی لازم برای قضاوت نداشته باشیم، قطعاً قضاوت نخواهیم کرد. در حال حاضر انگیزه زیادی برای آینده و قضاوت در دیدارهای مهم‌تر دارم.
دربی 88 بسیار موجب ناراحتی شما شد و این ناراحتی شما از فحاشی‌ها بود، بعد از دربی گفتید که بهتر است برای این دیدار داور خارجی بیاید و داوری در دربی افتخار نیست. خیلی‌ها نسبت به این صحبت‌های شما واکنش نشان دادند، چه پاسخی در این خصوص دارید؟
مجدداً می‌گویم که قضاوت در دربی افتخار نیست در صورتی که در ایران می‌گویند سوت زدن در دربی افتخار بزرگی است. اگر داوری در دربی افتخار است، من 6 بار این بازی را قضاوت کردم. من به هیچ وجه دنبال رکورد نیستم. بحث این بود که از یک هفته پیش از آغاز دربی فحاشی‌ها در فضای مجازی شروع می‌شود و بعد از بازی هم حواشی درست می‌کنند. در گذشته مردم و تیم‌ها کمک می‌کردند تا چنین اتفاقات حاشیه‌ای رخ ندهد اما در حال حاضر چنین اتفاقی می‌افتد و بازیکنان با یکدیگر درگیر می‌شوند و تماشاچیان فحاشی می‌کنند و کار را برای داور سخت می‌کنند. البته تا حدودی به دلیل سابقه‌ام به من احترام گذاشتند، اگر یک داور جوان بود هجمه‌ها بیشتر می‌شد.احساسم بر این است که شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که استفاده از داور خارجی در دربی بهتر است. با این روند کار برای داوران جوانتر سخت خواهد شد. خیلی از کشورها هستند که برای یک بازی حساس داور از بیرون می‌آید و می‌رود و حواشی‌ای ندارد. من توصیه‌ام به همین خاطر بود که بهتر است داور خارجی بیاید و دربی را قضاوت کند. با این کار شأن داوری ایران پایین نمی‌آید و داوران ما با آرامش بیشتری به کار خود ادامه می‌دهند.
در حال حاضر شرایط داوری کشورمان را چطور می‌بینید؟
چه در گذشته، چه در زمان حال و چه در آینده قطعاً جوان‌های خیلی خوبی داشتیم و داریم، نه تنها در داوری بلکه در تمامی زمینه‌ها شرایط این گونه است و این جوان‌ها می‌توانند جایگزین قدیمی‌ترها شوند ولی مسأله مهم این است که این جوان‌ها نیاز دارند که افراد باتجربه‌تر و دلسوز راه درست را به آنها نشان دهند که امیدوارم این اتفاق بیفتد.
خیلی‌ها معتقدند که شما یک سروگردن از فوتبال ایران بالاتر هستید.
همیشه معتقد بودم که داور را نمی‌توان با فوتبالیست مقایسه کرد، این‌ها دو مقوله جدا هستند. هیچ زمان نمی‌توان گفت که داوری ما از فوتبال جلوتر است یا فوتبال‌مان از داوری جلوتر است. فوتبال جایگاه خودش را دارد و طرفداران خودش را دارد. هیچ کس برای دیدن داور به استادیوم نمی‌رود ولی ما خوشحالیم که در جام جهانی با وجود حذف تیم ملی مردم‌مان همچنان به خاطر تیم داوری پیگیر جام جهانی بودند و خوشحالیم که این اتفاقات مثبت افتاد. هر چند فوتبال‌مان هم در جام جهانی عملکرد خوبی داشت.
معمولاً در چه مکان‌هایی با مردم روبه‌رو می‌شوید؟ در سینما، تئاتر یا...
من از زمانی که از منزل بیرون می‌آیم در کنار مردم هستم تا زمانی که به خانه بازمی‌گردم. در شهرداری ارباب رجوع‌هایی که پیش من می‌آیند یا مردمی که در شهرداری حضور می‌یابند. همیشه در کنار مردم هستم.
زمانی که مردم با شما مواجه می‌شوند در مورد کدام صحنه جام جهانی 2018 با شما صحبت می‌کنند؟
مردم با شوق فراوان در مورد تمامی صحنه‌های جام جهانی با من صحبت می‌کنند و از عملکردم رضایت دارند. خوشحالم که باعث سرافرازی مردم ایران شدم.
زمانی که با مردم روبه‌رو می‌شوید نوع برخوردها چگونه است؟
خدا را شکر می‌کنم، خداوند به دلیل قضاوت‌های بین‌المللی عزتی به من داد و مردم احترام خاصی برای من قائل هستند. من ارتباط خوبی با مردم دارم و همچنین مردم هم بخوبی با من برخورد می‌کنند.
اما به نظر می‌رسد که واکنش مردم در استادیوم با کوچه و خیابان متفاوت است. متأسفانه در استادیوم شاهد فحش و ناسزا هستیم اما در کوچه و خیابان مردم با خونسردی در مورد مسائل صحبت می‌کنند. دلیل رفتار دوگانه مردم چیست؟
فحاشی‌ها در استادیوم‌ها بخصوص در فضای مجازی موضوعی است که جدیداً باب شده. در این فضا توهین‌ها بسیار است نه تنها به داوری بلکه در تمامی موارد فحاشی وجود دارد. مردم کم حوصله شده‌اند و این موضوع باعث می‌شود تا فحاشی کنند، به خیلی از افرادی که من هم یکی از آنها هستم، اما مردم در زمان رویارویی با من اکثر مواقع به من لطف دارند و زمانی که گلایه‌ای هم دارند خیلی محترمانه بیان می‌کنند. حقیقتاً دلیل این رفتار دوگانه مردم را نمی‌دانم.
همیشه صحبت از این است که فضای استادیوم آلوده است و تماشاگران فحش و ناسزا می‌گویند، برای شما اتفاق افتاده که در استادیوم تشویق شوید؟
من به هر استادیومی که می‌روم تماشاگران در ابتدا با شعار «داور بین‌المللی» تشویق می‌کنند. مثلاً یک بار بازی تیم سپاهان با یک تیم دیگر را در اصفهان قضاوت کردم، در این بازی شاید خیلی اشتباه داشتم اما تماشاگران احترام‌مان را نگه داشتند و کاری با تیم داوری نداشتند. خیلی جا‌ها هم هست که برخی‌ها تشویق می‌کنند و برخی دیگر با یک اشتباه فحاشی‌ها را شروع می‌کنند.
آقای فغانی! شما ساکن شهر ری هستید؟
بله.
چرا مانند اکثر اشخاصی که به شهرت می‌رسند نقل مکان نکردید و در محله‌های بالاتر ساکن نشدید؟
 خانواده پدری و خانواده همسرم در شهر ری ساکن هستند، من در شهر ری بزرگ شدم و دوستان خوبی در اینجا دارم و محل کارم در اینجاست. ترجیح می‌دهم در جایی ساکن باشم که پیشرفت کردم و اگر می‌توانم به همان جا خدمت کنم.
در یک خانواده داورخیز هم متولد شده‌اید و در همین خانواده به یکی از بهترین داوران جهان تبدیل شدید، طی این سال‌ها چه نکاتی از خانواده یاد گرفتید؟
من و خانواده‌ام همیشه در کنار هم بودیم. برادرم سال گذشته به سوئد مهاجرت کرد و در آنجا مشغول قضاوت است. همیشه ما نکاتی از همدیگر یاد می‌گرفتیم نه تنها در خانواده بلکه از دوستان خیلی خوبی هم که در کنار من هستند، چیزهای زیادی یاد گرفتم. علاوه بر این از خانواده همسرم هم چیزهای زیادی یاد گرفتم. همیشه دوست داشتیم در هر زمینه‌ای به همدیگر کمک کنیم و در رشته‌ای که فعالیت می‌کنیم به پیشرفت برسیم.
شما پسر دارید؟
بله. پسر 16 ساله دارم که او هم داور است. من مشکلات داوری را همیشه به او گوشزد می‌کنم. دوست نداشتم پسرم داور شود اما او به داوری علاقه داشت و در کلاس‌های داوری شرکت کرد و هم‌اکنون هم داور است. به هر حال پسرم آینده خوبی دارد و می‌تواند داور خوبی باشد.
شما داوری هستید که همیشه در قضاوت‌ها نمره قبولی گرفتید، با مشکلات شخصی‌تان چگونه برخورد می‌کنید؟ در زمان رویارویی با این مشکلات هم سوت می‌زنید؟ یا بازی را از اول شروع می‌کنید؟
برخی مواقع در دنیای واقعی اشتباهات غیرقابل جبران است، به این دلیل باید بیشتر مراقب باشیم. فوتبال یک بازی است اما شما در دنیای واقعی با برخی از اشتباهات مواجه می‌شوید که جبران‌ناپذیر است. سعی می‌کنم در دنیای واقعی با تمرکز بیشتری تصمیم‌گیری کنم تا با مشکلات دیگری مواجه نشوم.
شما از نظر کاری با آقایان سخندان و منصوری رابطه خوبی دارید، این رابطه شما خانوادگی هم هست؟
من با خیلی از داوران ارتباط خانوادگی دارم اما در چند سال اخیر من، سخندان و منصوری بیشتر مواقع در کنار همدیگر بودیم، ما بیشتر از آن‌که در کنار خانواده‌های‌مان باشیم در کنار همدیگر بودیم. در گذشته بیشتر در کنار مرتضی کریمی و رسول فروغی بودم. اخیراً هم در کنار دوستان دیگری هستم. همیشه با تمامی دوستان سعی کردیم که یکدل و یکصدا برای یک چیز تلاش کنیم که آن چیز رسیدن به موفقیت و بهترین‌هاست.
در روزهای گذشته صحبت از مهاجرت شما شد، بحث رفتن نخبگان از کشور همیشه وجود دارد، شما چه برنامه و دیدگاهی نسبت به این موضوع دارید؟
هر فردی مسئول زندگی خودش است و ما موظفیم به تصمیمات هر فردی احترام بگذاریم. در ابتدا باید بگویم که خوشحالم دینم را به داوری کشورم ادا کردم چیزی که کس دیگری نمی‌تواند آن را از من طلب کند. خیلی‌ها آمدند و رفتند ولی کارهایی که ما در این سال‌ها انجام دادیم را فکر نمی‌کنم کسی انجام داده باشد. بجز محمد فنایی که در فینال جام جهانی 94 به عنوان کمک داور قضاوت کرد. بنابراین می‌توانم بگویم که من دینم را به کشورم ادا کردم. این‌که از این به بعد قرار است در کشور باشم یا نباشم یک مسأله شخصی است که متأسفانه جدیداً باب شده که وارد چنین مسائلی می‌شویم. اگر قرار است که بروم کار غیرقانونی‌ای نمی‌کنم و قطعاً تصمیمی خواهم گرفت که به نفع خودم و خانواده‌ام باشد. فعلاً تمرکزم قضاوت در جام ملت‌های آسیا است تا بعد از آن ببینیم که شرایط چگونه می‌شود.
قطعاً در صورتی که این موضوع از سوی شما عملی شود، مردم ناراحت می‌شوند که یک شخصیت دوست داشتنی و کسی که باعث افتخارشان شده دیگر در کشور حضور نداشته باشد.
مردم به ما لطف دارند اما کسانی هم که فحاشی می‌کنند و من را تحت فشار قرار می‌دهند هم جزو همین مردم هستند. من همیشه سعی می‌کنم برای خودم زندگی کنم و به حرف‌هایی که زده می‌شود اهمیت نمی‌دهم.
اگر فردی از شما در مورد مهاجرت به کشور دیگری راهنمایی بخواهد شما چگونه او را راهنمایی خواهید کرد؟
حرفم این است که هرکسی مسئول زندگی خودش است. اگر فردی جای پیشرفت داشته باشد چه داخل کشور  یا خارج از کشور و هر جایی که احساس آرامش کند می‌تواند برود و زندگی کند.

شاید بتوان گفت که رضا سخندان و محمدرضا منصوری در ماه‌های گذشته به دلیل هم تیمی بودن، نزدیک ترین اشخاص به علیرضا فغانی هستند. تیمی که از سال 2015 تشکیل و عازم مسابقات بین‌المللی شد. قضاوت دیدار فینال جام ملت‌های آسیا 2015، فینال المپیک ۲۰۱۶ ریو، نیمه‌نهایی جام کنفدراسیون‌ها ۲۰۱۷، قضاوت در جام جهانی 2018 و دیدار رده‌بندی بین تیم‌های انگلیس و بلژیک از جمله افتخاراتی است که این دو کمک داور به همراه فغانی به دست آوردند. صحبت با کمک داوران معمولاً می‌تواند جذاب باشد، چرا که نسبت به دیگر ارکان فوتبال چندان به کمک داوران توجه نمی‌شود و به قول معروف در دید نیستند! گفت‌وگو با رضا سخندان و محمدرضا منصوری حاوی نکات جالب و البته مهمی است. البته آنها در این مصاحبه به شایعه مهاجرت فغانی هم واکنش نشان داده‌اند.
مصاحبه با رضا سخندان را از همین جا آغاز کردیم. او درخصوص بحث مهاجرت فغانی به خبرنگار «ایران» می‌گوید: «ما رابطه نزدیکی با هم داریم اما هیچ گاه فغانی در خصوص این موضوع با ما صحبت نکرد و فکر نمی‌کنم که چنین قصدی داشته باشد. داوران مظلوم‌ترین افراد در فوتبال کشورمان هستند. رفتارها نسبت به داوران به هیچ وجه مناسب نیست و این رفتارها باید اصلاح شود. مهم‌ترین چیزی که داوران می‌خواهند احترام است اما این موضوع متأسفانه کمتر در ورزشگاه‌ها دیده می‌شود.»این کمک داور کشورمان می‌افزاید: «3 سالی است که این تیم داوری تشکیل شده و در این مدت هر افتخاری که بود را به دست آوردیم اما متاسفانه این افتخارآفرینی ما اهمیتی در داخل کشور ندارد. اکثر کشورها حتی برای بازی تدارکاتی‌شان هم تیم داوری ما را دعوت می‌کنند که این افتخار بزرگی است. این افتخار برای ما نیست بلکه برای کشورمان است چرا که می‌گویند تیم داوری ایرانی.»
در بعضی مواقع شاهد اتفاق ناخوشایندی هستیم. اینکه قبل یا بعد از یک بازی، هواداران با حمله به صفحه شخصی داور در فضای مجازی، به او توهین می‌کنند. اتفاقی که برای فغانی در دربی 88 افتاد. سخندان در خصوص این موضوع بیان می‌کند: «فغانی گفته که قبل و پس از دربی در فضای مجازی به او و خانواده‌اش فحاشی شده. متأسفانه مربیان و اعضای تیم‌ها با داوران جنگ دارند و به داوران توهین می‌کنند. متأسفانه اعتراضات به داوران عادی شده و حتی در بازی‌های معمولی هم بازیکنان و مربیان به داوران اهانت می‌کنند.»
فدراسیون بین‌المللی فوتبال به انحای مختلف تأکید کرده که حامی داوران است و در صورت بی‌احترامی یا پرخاش به داوران جرایم سنگینی برای افراد یا تماشاگران تیم متخلف در نظر می‌گیرد. او در این خصوص می‌افزاید: «در مسابقات نوجوانان جهان 2011 در مکزیک مربی یکی از تیم‌ها با دست به داور نشان داد که پول گرفته، فردای آن روز مدرک مربیگری این مربی توسط فیفا باطل شد. پس از اتفاقات آبادان که موجب مجروح شدن داور شد، فدراسیون هیچ جریمه‌ای برای تیم‌ها در نظر نگرفت و این نشان می‌دهد که داوران اهمیتی برای فدراسیون ندارند.»
سخندان با اشاره به این موضوع که در کشورهای دیگر ارزش زیادی برای همتایان او قائل هستند، می‌گوید: «پس از جام جهانی قرار بود به ما پاداش ویژه‌ای بدهند اما پاداش ویژه آنها 3 میلیون تومان بود! مردم از ما سؤال می‌کنند که شما پس از جام جهانی چقدر پاداش گرفتید؟ حقیقتاً خجالت می‌کشیم بگوییم که 3 میلیون تومان به ما پاداش داده‌اند.»
محمدرضا منصوری یکی دیگر از کمک‌های فغانی نیز درخصوص شایعه مهاجرت فغانی به خبرنگار «ایران» می‌گوید: «حرف و حدیث پیرامون فغانی زیاد است اما فکر نمی‌کنم موضوع مهاجرت فغانی درست باشد. ما هر زمان به خارج از کشور رفتیم برای بازگشت عجله داشتیم. ناراحتی فغانی از بی‌احترامی‌هایی است که در فضای مجازی به او شد. فغانی از توهین‌ها ناراحت است. البته تنها توهین‌ها نیست که او را ناراحت می‌کند، فغانی از بی توجهی نسبت به داوران هم ناراحت است. متأسفانه فدراسیون به کمیته داوران اهمیتی نمی‌دهد.»
این کمک داور کشورمان به اتفاقات آبادان و مجروح شدن کمک داور بازی صنعت نفت و پیکان اشاره می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه بعد از آن حادثه اتفاقی نیفتاد و هیچ جریمه‌ای برای شخص یا تیمی در نظر گرفته نشد. در کشورمان احترامی برای داوران قائل نیستند و شغل ما هیچ ارزشی ندارد. پس از حضورمان در جام جهانی قرار شد پاداش ویژه‌ای به ما بدهند اما این پاداش ویژه 3 میلیون تومان بود. البته مسائل مالی اهمیت زیادی ندارد و خواست ما این است که به ما احترام بگذارند.»
در فوتبال افرادی هستند که خواسته یا ناخواسته هواداران را تهییج می‌کنند؛ از گزارشگر گرفته تا بازیکن تیم که منتقد داوران هستند و با نقدهای خود حساسیت‌هایی برای هواداران ایجاد می‌کنند. منصوری می‌افزاید: «متأسفانه تنها در کشور ما این گونه است و گزارشگران، مربیان و مدیران تیم‌ها افرادی هستند که هواداران را تهییج می‌کنند. تیمی به نام تیم داوری در جدول لیگ برتر حضور ندارد و نتایج تیم‌ها هیچ سود و زیانی به ما نمی‌رساند. متأسفانه پرخاشگری در ورزشگاه‌های ما وجود دارد و شاید این جو به دلیل مشکلات زیادی است که مردم دارند. باید با برنامه‌ریزی خوب ورزشگاه‌های‌مان را از جو پرخاشگری خارج کنیم تا هواداران از دیدن یک بازی لذت ببرند.»