پرستو رفیعی
خبرنگار
«عزت نفس» یکی از مباحث مهم در علم روانشناسی و رفتارشناسی است. متخصصان معتقدند کمبود عزت نفس یا حس ارزشمندی پایین ریشه بسیاری از مشکلات رفتاری و حتی ذهنی انسان است. هرچند نمی‌توان عزت نفس را عصایی جادویی دانست که همه مشکلات و چالش‌های شغلی و زندگی شخصی انسان‌ها را از بین می‌برد اما می‌توان گفت عزت نفس بالا می‌تواند در پیشگیری از ایجاد بسیاری از چالش‌ها و مشکلات و همچنین حل آنها کارساز باشد. برای آشنایی با نشانه‌های عزت نفس بالا و البته نشانه‌های پایین بودن عزت نفس و راه‌های تقویت آن با دکتر ویدا فلاح، روانشناس به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که می‌خوانید:
دکتر ویدا فلاح، عزت نفس را چنین تعریف می‌کند: عزت نفس همان تصوری است که هریک از ما از خود دارد. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت عزت نفس یعنی اینکه شما چقدر خودتان را ارزشمند می‌دانید.
این روانشناس تأکید می‌کند: احساسی که شما نسبت به خود دارید بر احساسات، طرز فکر و حتی ارتباطات اجتماعی شما تأثیر می‌گذارد از این رو می‌توان گفت عزت نفس یا همان احساس ارزشمندی به تصمیمات و به‌دنبال آن رفتارهای فرد جهت می‌دهد.
به گفته این مدرس مهارت‌های زندگی، کم توقعی اولین ویژگی افرادی است که عزت نفس بالایی دارند. به عبارت ساده‌تر افرادی که خود را ارزشمند می‌دانند از اطرافیان خود توقعی ندارند و با دسته‌ای از باید‌ها و نباید‌ها وارد ارتباطات اجتماعی خود نمی‌شوند.
دکتر فلاح تأکید می‌کند: از دیگر ویژگی‌های دارندگان حس ارزشمندی بالا، داشتن روحیه پذیرفتن در سطحی بالا است به این معنا که آنها به سادگی می‌پذیرند افراد مختلف جامعه با هم متفاوت هستند و رفتارهایی یکسان در برابر یک موضوع نخواهند داشت. از این‌رو با باید و نباید کردن برای دیگران، خود را عصبی و ناراحت نمی‌کنند. چنین افرادی در ارتباط با دیگران نصیحت گر نیستند و می‌پذیرند که همه انسان‌ها مانند او فکر نمی‌کنند و سلایق متفاوتی دارند و این موضوع هیچ اشکال و ایرادی ندارد.
وی در ادامه خاطرنشان می‌کند: توانایی قدرت تحسین و تأیید دیگران یکی دیگر از خصوصیات رفتاری انسان‌هایی است که از عزت نفس بالایی برخوردار هستند. یعنی این گروه می‌توانند ویژگی‌های مثبت دیگران را ببینند، به زبان بیاورند و با تحسین آنها به تقویت جنبه‌های مثبت شخصیت اطرافیان خود کمک کنند. در واقع فردی که خود را ارزشمند می‌بیند، می‌تواند دیگران را هم ارزشمند ببیند.
چگونه حس ارزشمندی را در خود تقویت کنیم؟
دکتر فلاح در ادامه توضیح می‌دهد: تقویت اعتماد به نفس نیازمند تمرین است. برای این کار لزومی ندارد ابتدا به تمرین‌ها اعتقاد داشته باشید و بعد عمل کنید. کافی است به توصیه‌ها عمل و آنها را تکرار کنید آن وقت متوجه می‌شوید، تکرار یک رفتار می‌تواند در شما تأثیر‌گذار باشد. در چنین شرایطی حتماً به آن اعتقاد هم پیدا می‌کنید.
وی معتقد است برای تقویت عزت نفس باید ابتدا خود را آن طور که هستید بپذیرید و دوست داشته باشید. در گام بعدی نقاط مثبت اطرافیان را ببینید، بپذیرید و به زبان بیاورید.
بخشنده باشید و نقاط مثبت شخصیت خود را بشناسید و آنها را تقویت کنید. در گام بعدی باید بپذیرید همه انسان‌ها اشتباه می‌کنند پس خود را بی‌رحمانه نقد نکنید و از انتقاد دیگران هم ناراحت نشوید.
این روانشناس در ادامه به مشخصات افرادی که عزت نفس پایین دارند اشاره کرده، می‌گوید: این دسته از افراد جامعه همواره معتقدند که یک انسان سالم همیشه باید شاد و خوشحال باشد و همه چیز بر وفق مرادش باشد. آنها گمان می‌کنند که در همه حال باید از همه چیز راضی باشند درحالی که شخصی که حس ارزشمندی بالا دارد می‌داند در زندگی با سختی‌هایی هم مواجه خواهد شد که در خلال آنها می‌تواند توانایی‌های خود را افزایش دهد. بنابراین با این باور که همیشه نمی‌توان خوشحال بود در برابر بروز سختی‌ها مقاومت نمی‌کند بلکه منطقی از آنها عبور می‌کند.
این مدرس مهارت‌های زندگی تأکید می‌کند: معمولاً دارندگان عزت‌نفس پایین به‌دنبال اشکال و نقطه ضعف در دیگران هستند و با پیدا کردن نقطه ضعف باور می‌کنند که در حقارت و داشتن نقاط ضعف تنها نیستند. از دیگر ویژگی‌های این افراد این است که دائماً برای موفق نشدن و شکست‌هایشان به‌دنبال بهانه‌ای هستند و از واژه‌های «نمی شود» و «نمی‌توانم» بیشتر استفاده می‌کنند.

سال‌ها استعمال سیگار و سایر دخانیات موضوعی مردانه بود و کمتر زنی سیگار می‌کشید. انگار آن روزها حتی نگاه جامعه نسبت به زنان سیگاری هم متفاوت بود. این روزها اما شرایط به گونه‌ای تغییر کرده که نه تنها هر روز بر تعداد زنانی که دخانیات استعمال می‌کنند افزوده می‌شود بلکه این پدیده به موضوعی عادی در میان افراد جامعه تبدیل شده است.
دکتر سید علی جواد موسوی، فوق تخصص ریه در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: سیگار عامل بروز بسیاری از بیماری‌ها به شمار می‌آید. در حقیقت هرچند سیگار به تنهایی باعث بروز بیماری‌های مختلفی مانند سرطان نمی‌شود اما می‌توان گفت سیگار یکی از عوامل مهم بروز بیماری است و مانند کاتالیزور عمل می‌کند.
معاون اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌افزاید: سرطان ریه یکی از بیماری‌هایی است که با مصرف سیگار ارتباطی نزدیک دارد. تحقیقات ثابت کرده این بیماری در میان زنانی که سیگار استعمال می‌کنند بیش از مردان است.
وی در توضیح این موضوع تصریح می‌کند: هورمون‌های جنسی زنانه باعث می‌شود تأثیر سیگار روی سلول‌ها افزایش یابد. در واقع هورمون‌های جنسی زنان را بیش از مردان مستعد ابتلا به عوارض سیگار و سرطان ‌هایی مانند سرطان ریه خواهد کرد.
دکتر جواد موسوی در ادامه به عوارض سیگار برای زنان باردار و فرزندانشان اشاره کرده و می‌گوید: سقط جنین و زایمان زودرس و عوارض ناشی از آنها نمونه‌ای از خطراتی هستند که همواره زنان سیگاری را تهدید می‌کنند. همچنین مطالعات نشان داده کودک مادرانی که سیگار مصرف می‌کنند معمولاً بخوبی رشد نکرده و با وزنی پایین‌تر از حد طبیعی به دنیا می‌آیند. حجم ریه و جریان هوای بازدمی این کودکان نیز نسبت به کودکان هم سن و سال‌شان پایین تراست.
این فوق تخصص ریه می‌گوید: کودکان مادران سیگاری همواره در سالهای اولیه زندگی بیش از سایر کودکان در معرض عفونت‌های ریوی قرار دارند. از سوی دیگر بیماری‌های ریوی از نوع حساسیتی مانند آسم در این کودکان بیشتر دیده می‌شود.
وی می‌افزاید: پدر یا مادری که در خانه سیگار مصرف می‌کنند هم باید بدانند که دود سیگار آنها می‌توان احتمال ابتلای فرزندانشان به سرفه‌های مزمن، احتقان، خس خس سینه، برونشیت، ذات الریه و پنومونی را افزایش دهد. همچنین احتمال ابتلای این کودکان به بدخیمی و سرطان‌هایی نظیر سرطان ریه در سالهای آینده بسیار بیشتر از افرادی است که در کودکی در معرض دود سیگار قرار نداشتند.

ایران: جراحی‌های زیبایی مربوط به‌ گروه خاص یا افراد ثروتمند جوامع نیست بلکه دنیای پر زرق و برق عمل‌های زیبایی حتی نوجوانان را به سمت خود جذب کرده است و این روزها نوجوانان بدون اطلاع از عوارض این عمل‌های زیبایی راهی مطب‌ها می‌شوند تا بتوانند تغییرات دلخواه خود را انجام دهند. اما جالب است بدانید بر اساس اظهارات کارشناسان در اکثر مواقع این قشر از جامعه به‌دلیل شنیدن جملات بی‌رحمانه‌ای که می‌تواند عمدی یا سهواً گفته شود زیر تیغ جراحی می‌روند. برخی از اظهارنظرها درباره ظاهر یک نوجوان می‌تواند باعث از بین رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس در فرد شود که در نتیجه آن فرد سعی دارد با اصلاح عیوب جایگاه خود را در جامعه ارتقا دهد. اغلب نوجوانان برای بهبود ظاهر خود، افزایش اعتماد به نفس، برآورده کردن انتظارات دیگران و کاهش فشارهای روانی ناشی از اظهار نظر اطرافیان به سمت این عمل‌ها می‌روند چراکه با اصلاح کمبودهای فیزیکی اعتماد به نفس خود را کسب می‌کنند. نوجوانان در کنار بلوغ احساسی برای خودباوری به حمایت خانواده‌ها نیاز دارند تا بتوانند با چشمانی باز از خطرات و محدودیت‌های هر جراحی مطلع شوند و سپس آگاهانه اقدام به جراحی کنند. در جامعه‌ای که فشارهای روانی بر نوجوانان و جوانان زیاد باشد، آنها برای تخلیه این بار منفی به سمت جراحی‌های پلاستیکی روی می‌آورند، اما اگر جامعه آرام باشد افراد به فکر تقویت ابعاد دیگری از شخصیت خود هستند.