کدام خصوصی سازی؟

مسعود خوانساری رئیس اتاق بازرگانی تهران
ماجرای خصوصی‌سازی یکی از پیچیدگی‌های مهم اقتصاد ایران است؛ درحالی که تمام احکام بالادستی دلالت برحرکت در مسیرخصوصی‌سازی دارند ولی آنچه رخ می‌دهد نه یک قدم که فرسنگ‌ها از اهداف تعیین شده فاصله دارد. خصوصی‌سازی طی سه دهه گذشته بیش از آنکه برنامه اجرایی باشد، شعار تبلیغاتی و عاملی برای واگذاری بی‌ضابطه کارخانه‌های صنعتی به افرادی بوده که کمتر تخصصی در اداره این صنایع داشته‌اند. خروجی این رفتار بروز دوگانه‌ای آسیب‌زاست. اول اینکه جامعه به بخش خصوصی بدبین شده و معتقد است که بخش خصوصی سیاست خصوصی‌سازی را درست پیش نمی‌برد. درحالی که اساساً برخی از این خریداران هیچ شاخصی ندارند که آنها را به بخش خصوصی پیوند دهد. بنابراین هر فردی که با استفاده از رانت‌های ناشناخته به ثروت رسیده را نمی‌توان فعال بخش خصوصی نامید. در واقع واژه خصوصی تنها به افرادی اطلاق نمی‌شود که از دولت حقوق نگیرند بلکه بخش خصوصی و صاحب کسب و کار خصوصی تعداد زیادی شاخص رفتاری و عملکردی دارد. دوم اینکه واگذاری‌های اشتباه به افراد نااهل موجب شده تا صنایع مهم و
تاریخ دار کشور از بین بروند. نمونه روشن آن به چند کارخانه صنعتی باز می‌گردد که طی روزهای گذشته شاهد برگزاری دادگاه رسیدگی به اتهامات مدیران آنها بوده‌ایم. براین اساس امروز نیاز است تا در مورد این شیوه رفتاری بازنگری صورت گیرد. خصوصی‌سازی یک استراتژی اقتصادی برای حرکت در مسیر اقتصادی شفاف و رقابتی است. اینکه امروز کارخانه‌های صنعتی را به این و آن واگذار کنیم بدون اینکه به اهلیت خریداران توجه شود یا اینکه کارخانه‌ها را از دولت به نهادهای شبه دولتی بدهیم، خصوصی‌سازی نیست و بلکه حرکت در مسیر خلاف آن تلقی می‌شود. اقتصاد ایران برای رشد و حرکت پایدار در مسیر توسعه نیازمند اقتصادی است که از عناصر اقتصاد رقابتی و شفاف بهره‌مند باشد. هیچ کشور توسعه یافته‌ای نتوانسته از بند اقتصاد رخوت زده دولتی و رشدهای پایین خلاص شود، بدون اینکه به سمت واگذاری امور اقتصادی به بخش خصوصی برود. اما چالش امروز ایران هم پذیرش واقعی این اصل و هم عمل دقیق به آن است. تاریخچه واگذاری‌ها در ایران نشان می‌دهد که درک اصلی ما از خصوصی‌سازی انتقال مالکیت بدون انتقال مدیریت بوده است. بخش خصوصی مولد و واقعی اقتصاد ایران بارها نشان داده که شایستگی انجام فعالیت‌های بزرگ را دارد ولی این نهم زمانی محقق می‌شود که دولت‌ها به اعتقاد قلبی و عمل واقعی مسیرهای پیش روی را تسهیل کنند. خصوصی‌سازی و واگذاری امور اقتصادی تنها شعارهایی خام نیست. یک راهبرد امتحان شده برای توسعه واقعی است. امیدواریم روزی از مرحله شعار به عمل صحیح و منطقی برسیم.